مسجد اعظم قم

تاریخچه مسجد

مسجد اعظم قم، یكى از آثار دینى با عظمتى كه به همت والاى مرجع تقلید عالم تشیع، حضرت آیت الله العظمى بروجردى تأسیس شد. در اهمیت این مسجد با عظمت میتوان گفت این مسجد تنها معبدی است که در جوار بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها قرار دارد. انگیزه اصلی آن فقیه فرزانه از بناى چنین مسجد عظیمى، این بود كه زائران حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها از فضاى روحانى مسجدی مناسب در جوار بارگاه ملکوتی کریمه اهل بیت بهره برند، همچنین گسترش روزافزون حوزه علمیه مقدسه قم، نیازمند فضایى وسیع و مناسب جهت برگزارى دروس حوزویان بود.
قسمتی از زمین فعلی مسجد، خانه‌های شخصی و مسافرخانه بود و ضلع غربی حرم مطهر با وجود این بناها نمای مناسبی نداشت؛ لذا آیت الله بروجردی تصمیم گرفتند این مکان‌ها را خریداری و مسجد بزرگی بنا نمایند. برای مؤسس فقید، جلب رضایت کامل افراد هنگام خرید خانه های اطراف حرم، در اولویت قرار داشت. بنابراین با تلاش اعضای دفتر معظم‌له رضایت کامل از افراد به دست آمد.
«كلنگ بناى مسجد در روز 21 تیرماه 1333 (برابر با یازدهم ذى‏قعده 1374ه.ق و همزمان با سالروز ولادت با سعادت امام رضا علیهالسلام) در مراسم با شكوهى به دست آیت الله بروجردى به زمین زده شد. بلا فاصله مقدمات ساختمان و خرید زمین های اطراف آن آغاز گردید.»   كارهاى عمده ساختمانى مسجد در مدت شش سال كار متمادى به پایان رسید و مسجداعظم در نیمه اول سال 1339 با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آیت الله بروجردى افتتاح و مورد بهره‌بردارى قرار گرفت.
ساختمان مسجد به سبك معمارى اسلامى و داراى چهار شبستان و یک کتابخانه است. مجموع مساحت مسجد در حدود دوازده هزار مترمربع است. شبستان زیرگنبد به مساحت چهارصد مترمربع و شبستان‌هاى جانبى آن هر كدام نه صد مترمربع و شبستانی در طرف شمال مسجد با مساحتى حدود سیصد مترمربع است. گنبد بسیار بزرگ آن به ارتفاع بیست و هفت متر از كف شبستان و دو گل‌دسته‌ بلند به قطر 20/3متر و ارتفاع شصت متر از سطح زمین است.
طراحی مسجد توسط معمار معروف آقای محمدحسین لرزاده انجام گرفت و امور اجرایی ساختمان از طرف مؤسس فقید به آقای رضا شاهپوری از تجار تهران و آقای ابوالقاسم صاحب‌جمعی واگذار شد. مجموع هزینههای بنای مسجد با انجام صرفه‌جوئی‌های لازم حدود شش میلیون تومان بود که قسمتی از این مبلغ را خود مؤسس معظم تقبل کردند و بقیه از طریق کمکهای مردمی به مرور زمان تهیه شد. هزینه های مربوط به انجام کاشیکاری‌های مسجد در آن زمان حدود دو میلیون تومان برآورد شد.
از روز بنای مسجد، توجهها به این مسجد با عظمت جلب شد و  علما و شخصیت‌های شیعه و سنی از آن بازدید به عمل آوردند.
با برگزاری درس خارج آیت الله بروجردى در سال 1339 در مسجد اعظم، این مسجد به مرکزیت حوزه علمیه قم تبدیل شد و بعد از ایشان نیز مراجع معظم تقلید؛ از جمله آیت الله العظمی امام خمینی رحمةالله‌علیه و آیت الله ‌العظمی گلپایگانی و دیگر اعاظم و مراجع حوزه درس خارج خود را در این مسجد برگزار میکردند. به مرور زمان با استقبال اساتید و فضلای حوزه، درس‌های پرجمعیت سطح حوزه هم در این برگزار گردید.
نماز جماعت مغرب و عشا در یک فضای معنوی به امامت حضرت آیت الله بروجردى برگزار می شد و در ماه مبارک رمضان ایشان نماز ظهر و عصر را در مسجد اقامه می‌کردند. برگزاری مراسم مذهبى در ایام شهادت و ولادت ائمه معصومین علیهم‌السلام از دیگر فعالیت‌های مسجد بود که حضور حضرت آقا در این مراسمات موجب رونق هر چه بیشتر برنامه های مسجد را فراهم می‌کرد.
با سخنرانی تاریخی حضرت امام خمینی رحمةالله‌علیه در سال 1342 مسجد اعظم به پایگاه انقلاب اسلامی تبدیل شد و امروزه همایش‌ها و مراسم بزرگ دینی و سیاسی در این مسجد برگزار می‌گردد.

وقف‌نامه

وقفنامه مسجد اعظم به دو صورت موجز و  تفصیل و به شکل دقیق و ظریف تنظیم شده که در دوره های مختلف و به ویژه در سالهای بعد از رحلت واقف معظم، به لحاظ حقیقی و حقوقی هیچ گونه اشکال و ابهامی بر آن وارد نگردد.
-    تعیین و مشخص کردن دقیق و همه جانبه موقعیت جغرافیایی بنای مسجد و کتابخانه
-    ثبت قانونی مالکیت و اعلام
-    تعیین دقیق تولیت مسجد با درنظر گرفتن موقعیت های احتمالی آینده
-    تعیین دقیق حدود وظایف و اختیارات تولیت
-    برشمردن تک تک اجزای بنای مسجد
-    تعیین دقیق نوع بهره برداری و کاربری مسجد
-    تعیین نوع و محل مصرف درآمد های حاصل از موقوفات
در  بند دوم وقف‌نامه مسجد حدود مسجد و موقعیت کتابخانه  بیان شده است. تولیت مسجد در زمان حیات مؤسس معظم با خود ایشان بوده است.
پس از رحلت آیت‌ الله‌ بروجردی، تولیت مسجد بین سال‌های 1340 تا 1356 با مرحوم حجة‌الاسلام ‌والمسلمین سید محمدحسن طباطبایی بروجردی بوده است. در دوران تولیت ایشان بخش عمدهای از نواقص ساختمانی مسجد تکمیل می گردد.
از سال 1356 تا سال1383 تولیت مسجد با مرحوم حجة‌الاسلام‌ والمسلمین سید محمدصادق طباطبایی بروجردی بوده است. در دوران تولیت وی اختلافاتی بین ایشان و تولیت آستانه مقدسه در خصوص نحوه اداره مسجد به وجود آمد و در نتیجه آستانه اداره امور مسجد را علیرغم مخالفت ایشان در دست گرفت.
پس از فوت مرحوم آقا سید محمد صادق در سال 1383 تولیت مسجد طبق مفاد وقف‌نامه به آقای سید محمدباقر طباطبایی (پسر دوم آقا سید محمدحسن طباطبایی) رسید. ایشان در همان روزهای اول تولیت خود، با در نظر گرفتن موقعیت و ویژگی‌های خاص مسجد، از جمله برگزاری دروس خارج مراجع معظم تقلید، برگزاری مراسم‌های مهم مذهبی و سیاسی و با در نظر گرفتن شرایط بوجود آمده با آستانه مقدسه تدبیر نموده و موضوع  تولیت و نحوه اداره مسجد را با بیت آیت الله ‌العظمی بروجردی در میان می‌گذارد.  بیت آیت الله العظمی بروجردی با یک تصمیم جمعی از محضر آیت الله سید محمد جواد علوی بروجردی نواده مرحوم آیت الله ‌العظمی بروجردی و از اساتید بزرگ حوزه درخواست می‌کنند که تولیت مسجد اعظم و اماکن وابسته به حضرت آیت الله ‌العظمی بروجردی را قبول فرمایند. ایشان پس از مشورت با با بزرگان حوزه مقدسه، تولیت مسجد اعظم و سایر اماکن وابسته را قبول می کنند. با پذیرش مقام تولیت از طرف ایشان، تعاملات سازنده و مثبت با آستانه مقدسه آغاز می شود. با اقدام تولیت محترم آستانه مقدسه اداره مسجد به تولیت شرعی و قانونی آن واگذار می‌گردد.

وقف‌نامه مسجد اعظم:

نگهداری مسجدی با این عظمت مستلزم هزینه هایی بود که آيت الله العظمى بروجردى با آینده نگری و دور اندیشی  و با در نظر گرفتن شرایط آن روزها برای مسجد موتولی خاص و موقوفاتی را در نظر گرفتند. این موقوفات در بروجرد و قم  بودند. صیغه وقف مسجد توسط مؤسس معظم خوانده شد و سپس به امر ایشان برای مسجد وقف‌نامه‌ای تنظیم گردید. این وقف نامه در دفتر خانه شماره 2 حوزه ثبت قم در دو سند، اولی به صورت موجز و دومی به صورت تفصیلی بود. وقف‌نامه موجز به شماره ثبتی 13834 در تاریخ 10/2/1337ه.ش و وقف نامه تفصیلی به شماره ثبتی 13835 در تاریخ 10/2/1337ه.ش زیر نظر آیت الله العظمی بروجردی تنظیم گردید. در این وقف نامه کلیه مسائل مربوط به مسجد اعظم اعم از حدود مسجد، ابنیه و کلیه فضاها، موقوفات و تولیت

 مسجد مشخص شده است.

متن موجز وقف نامه:

« بسم الله الرحمن الرحیم

 الحمد لله الواقف علی الضائر و العالم بالسرائر و الصلوة و السلام علی اشرف الانبیاء و المرسلین (محمد) خاتم النبیّین واله الطیبین الطاهرین.

 وقف موبّد و حبس مخلّد نمود عبد فقیر«حسین بن علی طباطبائی بروجردی» عفی الله تعالی عن و عن والدیه قربةً الی اللّه و طلباً لمرضاته مسجدی را که بتوفیق خداوند عزّ شأنه بنا نمود در بلده طیبه قم صانها اللّه عن المحدثان واقعه در غرب آستانه مقدسه معصومیّه سلام اله علیها و علی آبائها الطاهرین و مرافقی را که برای مسجد واگذار نمود از صحن و آنچه مشتمل است صحن بر آن از حوض آب و غیر آن و از ابنیه و دکاکین و اراضی واقعه در اطراف صحن که تفصیل آنچه از آنها مسجد و معبد است و آنچه از مرافق مسجد باشد در وقفنامه مفصّله دیگر که در شماره بعد ثبت می شود نوشته می شود.

و تولیت آنرا مادام الحیوة با خود و بعد از خود با اکبر اولاد ذکور و ذکور از ذکور خود نسلاً بعد نسل و طبقاًبعد طبق، با تقدیم طبقه عالیه بر سافله و اکبر از هر طبقه بر غیر اکبر بنحویکه در شماره بعد از این شماره ثبت می شود ذکر شده قرار داده و در صورتیکه اولاد ذکور و ذکور از ذکور خود منقرض شوند تولیت با ذکور از اناث و با انقراض آنها هم تولیت از اولاد ذکور مرحوم والد حقیر بترتیب و تفصیلی که در ثبت ذیل نوشته می شود قرار داده شد و چنانچه ذکور از ورثه مرحوم والد هم منقرض شوند تولیت، با مرجع تقلید وقت است و با تعدد مراجع با اعلم و اتقی و در صورتیکه متساوی باشند با قرعه تعیین شوند و همچنین وظیفه متولی نیز مذکور خواهد شد و صیغه وقف جاری شد مشتملاً علی جمیع القیود و شروط المذکوره فی هذه الورقه و الورقه المفصلة الأخری.

و مسجد و مرافق مسجد را هم بعنوان وقفیت و تولیت وقف قبض نمودم و مسلمین هم در آن بهمین عنوان اقامه صلوة نمودند و بسیاری از مسلمانان علاقه مند بدیانت و شعائر اسلامیه در این بنا با حقیر شرکت نمودند یا بدان مصالح یا با عطاء وجوهی که صرف خرید مصالح شود یا بعمل و امثال اینها از متمکّنین و غیر متمکّنین امیدوار هستم خداوند عزّ شأنه و عظم سلطانه همه اشخاصی را که اعانت نموده اند به هر نحو از اعانات همه را مشمول مواعید خود که فرموده است انمّا یعمر مساجد اللّه من آمَنَ باللّه و الیوم الآخر و اقام الصلوة و آتی الزکوة و لم یخشی الا اللّه فعسی اولئک ان یکونوا من المهیّدین فرماید و حقیر کثیر التقصیر را هم از فضل خود محروم نفرماید نسئل اللّه العفو و العافیه و حسن الخاتمه و ان یوفق المسلمین باقامه الصلوة فیه و سائر و العبادات.

بتاریخ دهم شهر شوال المکرم من شهر سنته یکهزار و سیصد و هفتاد و هفت هجری قمری مطابق با دهم ادیبهشت ماه 1337شمسی .»

 متن وقف نامه تفصیلی:

«بسم الله الرحمن الرحیم

 چون در محل ابنیه و اراضی مورد پلاک های 412، 439، 441، 442، 443، 445 مکرر (که بعداً این شماره به شماره های 11438 و 11439 تبدیل گردیده و پلاک‌های 440 و 444 و 607 اصلی و شماره های یک الی شش فرعی از اصلی مذکور و شماره های 11425 اصلی و یک الی سه فرعی از شماره اصلی مذکور واقع است در بخش یک قم که اسناد مالکیت شش شماره اولیه در صفحات 240 دفتر 62 و 349 دفتر 56 صفحه 13 دفتر 60 و صفحات 201 و 205 دفتر یک و صفحه 121 دفتر یک و صفحه 374 دفتر 28، صادر گردید.

و نسبت به سایر پلاک های مذکور در فوق تقاضای ثبت به علم آمده و طبق پاسخ استعلام 510 مورخ 19اردیبهشت ماه 1337 در جریان ثبت است در مجموع محدوده کلیه اراضی و ابنیه مذکور حضرت آیت اللّه العظمی احمدی بروجردی دارای شماره احداث یک باب مسجد با مطعلّقات آن در قسمت غربی آستانه مقدسه معصومیه و شرقی رودخانه فرموده طبق وقفنامه شماره 13834 دفتر قم وقف بر عامه مسلمین نموده اینکه برای تایید و توزیع وقفنامه مذکور و شرایطی که در وقف این مسجد و مطعلّقات آن ملحوظ بوده و منظور شده و صیغه مرافق آن جاری گردیده به شرح ذیل انشاء فرموده و نوشته می شود که وقف مسجد و مطعلّقات آن با این کیفیت و شرایط جاری واقع شده و با این کیفیت باید عمل شود.

اول وقف باقی و حبس موید فرمودند به عنوان خصوص مسجد تمامت شش دانگ طاق بزرگ وسط جنوبی و دو باب شبستان بزرگ طرفین شرقی و غربی ودیوانهای جلو شبستانها و طاق بزرگ یک باب ایوان سمت غرب محوطه طرف رودخانه جنب محل کتابخانه و یک باب شبستان سمت شمالی محوطه را عرضه و اعیاناً با جمع متعلقات آنها از زمین و طاق و سقف و درب و یوار و پشت بام ها و گنبد و دیوارهای اطراف و محراب و آجر و سنگ و پی و کاشی و غیره که داخل در محصوره طاق و شبستانهای جنبین و شبستان شمالی و ایوان غربی است من تخوم الارض الی عنان السماء.

دوم وقف و حبس موبّد باقی فرمودند تمامت شش دانگ محوطه مسجد و ساختمان ها و اطاقهای محل دفتر و سرایدار با محوطه و معابر آنها و محل کتابخانه و راهرو  واقعه در پشت محل کتابخانه تا حوض خانه و ایوان و تمامت حوض محل چاه عمیق و محل وضوخانه و مستراحهای زنانه و مردانه و مایتعلق بها و کلیه معابر و دالانها و ایوان و پلکان و مأذنه ها اعم از سرپوشیده یا نپوشیده و اعم از تحتانی و فوقانی و تمامت ساختمانهای قسمت شرقی و شمالی محوطه و معابر به صحن کهنه و گنبدها و دیوارهای آنها و تمامت دکاکین اعم از تحتانی و فوقانی و به انضمام تمامت محل شوفاژ و برق و اراضی واقعه در جلو محوطه جنوبی مسجد واقعه در جنبین و جلو محل شوفاژ که در طرف خیابان است و اراضی وصل مدرسه فیضیه تا سدّ رودخانه که در دست ساختمان است و تمامت میدانگاهای محل دو درب ورود و معابر آنها و گنبد و دیوارهای مربوطه به آنها و بالاخره کلیه زمین و بناء از هر قبیل باشد که داخل در محدوده محوطه مسجد یا خارج واقع شده باشد و محدود است شمالاً دیواریست به دیوار مدرسه فیضیه به پلاک 323 شرفاً یک در هفت قسمت که قسمت دوم جنوبی و چهارم و پنجم شمالی است و دیواریست به دیوار امارت شماره 323 مدرسه فیضیه دوم دیوار به دیوار عمارت صحن کهنه 424 سوم در سه قسمت که اول و سوم جنوبی است دیوار به دیوار عمارت مذکور چهارم دیوار به دیوار عمارت نامبرده، پنجم در دو قسمت که قسمت دوم شمالی است و دیوار به دیوار مسجد بالا سر آستانه پلاک مذکور ششم دیوار به دیوار مسجد نامبرده، هفتم در دو قسمت که قسمت اول جنوب مجاور است و دیوار به دیوار نامبرده، جنوباً درب و دهنه عمارت و دکاکین ساختمان شده و اراضی بعد آنها محدود است به خیابان موزه غرباً محدود است به رودخانه قم و بانتیجه کلیه عرصه و اعیان واقعه در محدوده بالا، باستثنای آنچه به عنوان خصوص مسجد به شرح اول تخصیص داده شده، بانضمام کلیه مصالح و لوازم و خاک و سنگ و درب و دیوار و طاق و چاه و برق و چاه عمیق و موتور و لوله و سیم و شیشه و آنچه عرفاً جزء ابنیه مزبور دانند و خوانند به هر اسم و رسم حبس دائم و وقف باقی فرمودند برای طاق و سه شبستان و ایوان که فوقاً وقف به عنوان خصوص مسجد شده که هر گونه استفاده مشروعه برای خصوص این مساجد مسطوره در فوق و تبلیغ دینی از جهت عموم و موعظه مذهبی و تشکیل مجالس قرائت قرآن و وضو گرفتن برای نماز در مسجد و حرم مطهر معصومیّه و یا محل دیگر و نیز قضاء حاجت طبیعی و سایر استفاده های مباحه و مشروعه و تشکیل مجلس ختم علماء و بزرگان دینی و آنچه به نظر متولی وقت خلاف شرع مطهر و یا غیر مناسب با شئون مسجد و یا حفظ نگهداری مساجد نباشد جائز و مباح و هرگونه عمل دیگری از خرید و فروش و تشکیل مجالس اعمالی که مخالف با حیثیت و عنوان مسجد و یا هتک شعائر باشد و یا هرگونه اعمالی که به نظر متولی (درصورتیکه اعلام نماید) برای حفظ و نگهداری و انتظام مسجد و متعلّقات آن موجب فساد یا زیان و یا غیر مناسب باشد. غیر جایز و مخالف با نظر واقف بوده و همچنین عمل کردن مخالف نظر و اعلام متولی غیر مشروع خواهد بود.

سوم آنچه عوائد حاصل شود از محل اجاره دکاکین یا نذورات و هر  گونه عوائدی که به عنوان مسجد تأدیه و حاصل گردد و با موقوفات بعدی که از طرف مسلمین وقف این مسجد شود در صورتیکه تولیت آنها با متولی غیر از متصدی مسجد باشد، صرف عوائد اینگونه موقوفات با نظارت کامل متولی مسجد باید انجام شود و کلیه عوائد حاصله مسجد به استثنای درآمدی که برای مصرف خاصی وقف منظور شده باشد سایر عوائد باید در درجه اول صرف عمارت و حفظ و نگهداری مسجد و موقوفات فوق الاشعار مسجد گردد. خواه این مخارج خرید مصالح یا بنایی یا حقوق خادم باشد یا غیرها و حق التولیه به متولی وقت یک عشر از کلیه عوائد حاصله از دکاکین موقوفات این مسجد که به مسطوره در بالا است پس از وضع مخارج دیوانی لازم است متولی برای ثبت عوائد و مخارج و دارائی منقول و غیر منقول مسجد دفتری تنظیم نماید و دارائی و درآمد و مخارج را مرتب و منظم ثبت نماید و چنانچه عوائد زائد بر مخارج فوق الاشعار باشد متولی وقت بر مصرفی که مصلحت مسجد است صرف نماید.

چهارم تولیت کلیه موقوفات فوق الاشعار از مسجد و مرافق و موقوفه بر آنها به هر اسم و رسم باشد. به شرح مندرج در سند ثبت شده 13834 این دفتر- باحضرت آیت العظمی واقف معظم است -مادام الحیاة طول اللّه تعالی عمره و ظله و بعداً با اولاد ذکور واقف معظم له و ذکور از ذکور طبقاً بعد طبق و نسلاً بعد نسل می باشد. با تقدیم طبقه عالیه بر سافله و اگر از هر طبقه بر غیر اکبر اولاد ذکور از ذکور منقرض شوند تولیت با اولاد ذکور از اناث واقف معظم له است با رعایت تقدّم عالیه بر سافله و اکبر بر غیر اکبر و در صورتیکه اولاد ذکور از اناث نیز منقرض شود تولیت با اعقاق ذکور و ذکور از ذکور مرحوم حجت الاسلام آقای حاج آقا علی طباطبایی رضوان اللّه تعالی وآله معظم حضرت آیت اله واقف می باشد. به همان ترتیبی که در تولیت اولاد واقف ذکر شد و اگر چنانچه ذکور از ورثه مرحوم والد هم منقرض شوند تولیت با مرجع تقلید وقت است و با تعدّد مراجع با اعلم و اتقی و در صورت تعدد و تساوی با قرعه تعیین متولی شود و اگر کسی که متصدّی تولیت است خیانت او را در نزد دو نفر مجتهد جامع الشرایط ثابت و آنها حکم کنند به خیانت در این صورت از تولیت منغذل و شخص دوم جانشین او خواهد بود.

پنجم هیچ کس، به هیچ عنوان و علت و جهتی مأذون و مجاز نمی باشد میّتی را در هیچ قسمت از مساجد و مرافق آن اعم از صحن و ایوان و راهرو و کتابخانه و زمین جلو خیابان و محل دکاکین و در آنچه مربوط به این مسجد و مرافق بالا و محدوده ثبتی فوق است دفن نماید. به طور کلی دفن متوفّی در این محدوده به هر عنوان و جهتی ممنوع و به هیچ وجه کسی حق دفن میّتی را در مسجد و آنچه مربوط به آن است ندارد، فقط اگر موت واقف در قم اتفاق افتد و محل مناسبی در آستانه مقدسه نباشد با اِذن و اجازه و مصلحت متولی وقت مسجد در راهرو و قسمت شرقی که بین مسجد و آستانه است دفن نمایند. لکن این اجازه نباید به هیچ تعبیر و عنوان مجوز اجازه دفن دیگری اعم از متولیان یا اشخاص دیگری بشود.

ششم صیغه وقف تمام سطوری است در بالا مشتمل بر جمیع قیود و شروط مذکور در این ورقه و در ورقه ثبت بالا را حضرت آیت اللّه العظمی حاج آقا حسین احمدی طباطبایی بروجردی واقف جاری و به عنوان تولیت بر موقوفات بالا قبض و اقباض به همین عنوان در مساجد اقامه صلوة و جماعت بامسلمین فرمودند.

و آقای محمد حسین احمدی طباطبایی دارای شناسنامه شماره 40962 صادره بروجرد فرزند واقف معظم وکالت از طرف حضرت آیت اللّه واقف ثبت و سند را امضاء فرمودند.

به تاریخ دهم اردیبهشت ماه 1337 شمسی برابر دهم شوال 1377قمری.»

در  بند دوم وقف نامه حدود مسجد و موقعیت کتابخانه  به عنوان بخشی از مسجد بیان شده است.

طبق وقف نامه، تولیت مسجد و موقوفات آن در زمان حیات موسس معظم با خود ایشان بوده است. پس از ارتحال آیت الله العظمی بروجردی، تولیت مسجد از سال 1340ه.ش تا سال 1356ه.ش با مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسن طباطبائی بروجردی بود. در دوران تولیت ایشان بخش عمده ای از نواقص ساختمانی مسجد در زمان ایشان تکمیل گردید.

از سال 1356ه.ش تا سال1383ه.ش تولیت مسجد با مرحوم حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سیدصادق طباطبائی بروجردی بوده است. در دوران تولیت وی اختلافاتی بین ایشان و تولیت آستانه مقدسه در خصوص نحوه اداره مسجد به وجود آمد و در نتیجه آستانه اداره امور مسجد را علی رغم مخالفت ایشان در دست گرفت.

از سال 1383ه.ش تولیت مسجد طبق وقف نامه به آقای سید محمدباقر طباطبائی بروجردی رسید. ایشان با لحاظ ویژگی‌های خاص مسجد و شرایط بوجود آمده بین مسجد و آستانه مقدسه در همان روزهای اول  شرایط و نحوه اداره مسجد را با بیت آیت الله العظمی بروجردی در میان می‌گذارد و با یک تصمیم جمعی از محضر آیت‌الله سید محمدجواد علوی بروجردی نواده مرحوم آیت الله العظمی بروجردی و از اساتید سطح عالی حوزه درخواست می کنند؛ تولیت مسجد اعظم و اماکن وابسطه به حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی را قبول فرمایند و ایشان با در نظر گرفتن مصالح موقوفات تولیت مسجد اعظم و سایر اماکن وابسطه را قبول فرمودند. با قبول کردن تولیت توسط ایشان تعاملات با آستانه آغاز و اداره مسجد به تولیت آن واگذار می شود.

مطالب مرتبط:

+ مسجد اعظم؛ کتاب آثار و ابنیه تاریخی ( علی دوانی)

+ خدمات عمرانی در مسجد اعظم؛ کتاب الگوی زعامت

+ مسجد اعظم؛ کتاب گنجینه آثار قم