گزارش ایبنا از کتابخانه آیت‌الله ‌العظمی بروجردی

مدیر کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی، با تاکید بر ضرورت ورود خیرین به امر کتابخانه‌سازی در کشور، پیشنهاد ثبت یک روز در تقویم رسمی به نام «روز وقف کتاب» را مطرح کرد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب (ایبنا) در قم، آیت‌الله ‌العظمی بروجردی توجه ویژه‌ای به توسعه اماکن مذهبی، مدارس علمیه، کتابخانه‌ها و چاپ کتاب‌های دینی داشتند. در دوران حیات ایشان مسجد اعظم قم، مدرسه آیت الله بروجردی قم، مدرسه آیت الله بروجردی نجف اشرف، مدرسه علمیه کرمانشاه، مرکز بزرگ اسلامی هامبورگ در آلمان، کتابخانه‌ای در نجف اشرف و نیز کتابخانه‌ای در کرمانشاه ساخته شد. اهدا هزاران جلد نسخه خطی و کتاب چاپی به کتابخانه‌های قم، نجف و کرمانشاه نمونه‌هایی از اهتمام آیت‌الله بروجردی به کتاب و کتابخانه بوده است.

در نیمه شعبان سال 1338 آیت الله ‌بروجردی دستور تأسیس کتابخانه‌ بزرگ عمومی مسجد اعظم را صادر و از معمار مسجد، آقای حسین لرزاده، می‌خواهد تا محلی را برای کتابخانه مسجد، در نظر بگیرد. وی ضلع غربی مسجد را به عنوان کتابخانه در نظر گرفت. فضای در نظر گرفته شده حدود 132 مترمربع بود. با درخواست سرپرست کتابخانه دو سالن مطالعه به مساحت ۲۲۰ متر در طبقه دوم ساخته شد. امروزه محل مذکور با حفظ بخشی از ساختمان اولیه در سردر اصلی ضلع غربی مسجد واقع شده که در سال 1386 بازسازی شد و از آن به عنوان راهرو ورودی مسجد استفاده می‌شود.

بعد از هماهنگی‌های لازم و معمولِ همه دیدارها عصر یک روز پاییزی به کتابخانه مسجد اعظم رفتیم. از همان نگهبانی با استقبال مواجه شدیم؛ گرم و صمیمی. به طبقه اول کتابخانه رفیتم. وارد دفتر مدیر کتابخانه که شدیم، با لبخند و تواضع میزبانی کرد و با حوصله به تفصیل درباره کتابخانه به توضیح پرداخت.

«کارهای بزرگ را آدم‌های بزرگ انجام می‌دهند». بعد از گپ‌و‌گفت‌های مقدماتی، این اولین جمله‌ای بود که اسماعیل راهنورد به زبان آورد و با همین جمله حرف‌هایش را ادامه داد. راهنورد می‌گوید: اهمیت کتابخانه را آدم‌های بزرگ می‌فهمند. کتابخانه، آزمایشگاه، پژوهشکده و مراکز علمی به عنوان زیرساخت، پیشرفت هر کشوری را رقم می‌زنند، اما جایی که همه مراکز از آن تغذیه می‌کنند، کتابخانه هستند.

وی به طور کلی درباره نحوه اداره کتابخانه‌ها گفت اداره کتابخانه‌ها توسط چند بخش انجام می‌شود. بخش مجموعه‌سازی، منابع را تهیه می‌کند، بخش سازماندهی مسئولیت فهرست‌نویسی را به عهده می‌گیرد، بخش فناوری اطلاعات مدیریت کتابخانه دیجیتال، نرم‌افزار، شبکه و سخت‌افزار را انجام می‌دهد و در نهایت بخش اشاعه اطلاعات، بانک‌های اطلاعاتی را مدیریت می‌کند.

راهنورد کتابخانه مسجد اعظم را بعد از کتابخانه‌های مدرسه فیضیه، مدرسه حجتیه و حرم مطهر چهارمین کتابخانه قدیمی قم معرفی کرد که به دست زعیم عالیقدر حوزه آیت الله العظمی بروجردی تاسیس شده است؛ کتابخانه‌ای که از همان بدو تاسیس مورد توجه بزرگان قرار می‌گیرد و اسامی این بزرگان را از مجموعه‌هایی که به کتابخانه اهدا کرده‌اند، می‌توان فهمید. از حضرت امام خمینی (ره) و آیات عظام گلپایگانی، خویی، سیداحمد خوانساری و مرعشی نجفی تا مراجع فعلی و شخصیت‌های بزرگ علمی و ناشران بزرگ که اهتمام ویژه به کتابخانه داشته‌اند.

مرحوم رمضانی به تنهایی نقش کتابخانه ملی و نهادهای موازی را انجام داده است

همین نکته‌ها باعث شد وی به معرفی حاج محمد رمضانی بپردازد؛ «کسی که از پول غذای خودش برای خرید کتاب کنار گذاشته و هم اکنون یکی از تالارهای اصلی کتابخانه به نام او نامگذاری شده است. حاج محمد رمضانی ملقب به حاجی خاور و مشهور به پدر كتاب ایران، عشق و علاقه شدیدی به كتاب و جمع آوری آن داشته و مدیرمسئولی چند نشریه را بر عهده گرفته است. از وی انتشار بیش از 700 عنوان که حاصل 9 سال فعالیت در موسسه انتشاراتی كلاله‌خاور كتاب بوده، به جا مانده است. زمانی که از دنیا می‌رود، بیش از 40 هزار کتاب جمع آوری کرده است. مرحوم حاج رمضانی فردی است که به تنهایی نقش کتابخانه ملی و نهادهای موازی را انجام داده و همزمان با کتابخانه‌های بزرگ دنیا این کار را به عهده گرفته است».

به گفته مدیر کتابخانه آیت‌الله ‌العظمی بروجردی، کتاب‌های اهدایی مرحوم رمضانی مجموعه‌های نفیسی هستند که در نوع خود بی‌نظیرند. 3200 عنوان کتاب درسی دوره قاجار و پهلوی اول که بیش از 4200 جلد هستند، در مجموعه وی وجود دارد. مرحوم رمضانی به تنهایی بخشی از تاریخ آموزش و پرورش کشور را رقم زده است. کتاب‌های وزارت معارف و حتی کتاب‌هایی که در مکتب‌خانه‌ها استفاده می‌شده است، در مجموعه کتاب‌های او وجود دارد.

مجموعه 750 جلدی وزارت جنگ از دیگر مجموعه‌های نفیس مرحوم رمضانی است. در این مجموعه علاوه بر معرفی سلاح، نقشه‌های اولیه مرزی کشور هم دیده می‌شود. مجموعه دیگر، کتاب‌های ادبیات با موضوعات شعر و داستان و رمان است که بیشتر به صورت جزوه چاپ شده‌اند. این بخش از کتاب‌ها از حجم کمی برخوردارند و بعضاً برای مطالعه روزانه و ضمیمه نشریات استفاده می‌شده است.

مجموعه بعدی بولتن‌ها و گزارش‌های سازمانی‌اند که در کنارشان مطبوعات و نشریات هم وجود دارد. عمده این مجموعه در زمان حیات وی از طرف دانشگاه تهران خریداری و به آنجا منقل شد.

راهنورد می‌گوید: ما 250 عنوان سالنامه در این مجموعه می‌بینیم. این در حالی است که کل سالنامه‌های کشور حدوداً 500 عنوان است و 50 درصد سالنامه‌ها به تنهایی در مجموعه مرحوم رمضانی قابل مشاهده است. بخشی از مجموعه ایشان اسناد چاپی است؛ اسنادی از قبیل نظام‌نامه‌ها، مرام‌نامه‌ها، آیین‌نامه‌ها و دیگر موضوعات. بخشی از اسناد برای وزرات معارف آن وقت، بخشی برای وزارت آموزش و پرورش و بخشی برای احزاب سیاسی است. قانون اساسی سال 1301 در این دسته قرار دارد.

از بخش‌های مهمی که وی در ادامه به آن اشاره می‌کند، بخش پایان‌نامه‌هاست؛ «در این بخش 500 عنوان پایان‌نامه موجود است که عمدتاً نسخه اصل و با امضای اساتید مطرح و دفاع شده در دانشگاه تهران هستند. موضوع پایان‌نامه‌ها هم بیشتر حقوق، علوم پزشکی و پیراپزشکی است».

از این‌ها که عبور کنیم به کتاب‌های چاپ سنگی، سربی و خطی این مجموعه می‌رسیم. راهنورد می‌گوید: «بیش از 2000 جلد کتاب خطی جزء این مجموعه است که توضیح این بخش‌ها خودش یک گزراش مفصل را می‌طلبد. این را هم بگویم که اولین کتاب چاپی ایران به نام رساله جهادیه در این مجموعه است. دومین و سومین کتاب چاپی هم جزء همین مجموعه است. کمتر کتابخانه‌ای در کشور این نسخه‌ها را دارد. آقای غلامی جلیسه کتاب‌های سنگی این مجموعه را فهرست کرده است و می‌گفت بیش از 1000 عنوان از این کتاب‌ها را در کتابخانه‌های دیگر ندیده‌ام و این اهمیت مجموعه را نشان می‌دهد».

مدیر کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی بعد از معرفی مرحوم رمضانی، فهرست‌وار به دیگر اهداکنندگان نیز اشاره می‌کند؛ «اولین اهداء کننده شخص حضرت آیت الله العظمی بروجردی بودند که برای راه‌اندازی کتابخانه، 3000 جلد کتاب اهداء کردند. حسب وصیت آیت‏‌الله حاج‏ آقا سیدمحمد مقدس اصفهانى، کتابخانه شخصی وی که حدود 2000 جلد کتاب نفیس اعم از چاپی و خطی بود، به کتابخانه مسجد اعظم اهدا شد. آیت‌الله حاج آقا سیدحسن فرید اراکی کتابخانه مجهزی داشتند که طبق وصیت وی کتاب‌های چاپی (حدود 2000 هزار جلد) به کتابخانه اهداء شد».

وی می‌گوید: «در سال‌های اخیر نیز کتاب‌های زیادی به کتابخانه مسجد اعظم اهداء شده است. از جمله تولیت کتابخانه و مسجد اعظم حضرت آیت‌الله علوی بروجردی که علاوه بر اهداء 2500 جلد کتاب چاپ سربی و سنگی، تعداد 625 نسخه خطی متعلق به کتابخانه شخص حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی را از ورثه خریداری و به کتابخانه اهداء کردند. همچنین کتاب‌های پدر بزرگوارشان را به تعداد قریب 1400 جلد به کتابخانه اهداء کردند. دفاتر مراجع معظم تقلید، آیات عظام سیستانی، نوری همدانی، مکارم شیرازی، جوادی آملی، مدنی تبریزی و علوی گرگانی نیز کتاب‌هایی را اهداء کرده‌اند. آیت الله استادی، آیت الله وجدانی فخر، حجت الاسلام و المسلمین رسول جعفریان، حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی، حاج آقای تقی انصاریان و برخی نهادها و سازمان‌ها نیز، کتاب‌هایی به این مجموعه اهدا کرده‌اند».

اسماعیل راهنورد در بخش دوم صحبت‌هایش به اهمیت ساماندهی و اطلاعات کتاب شناختی کتابخانه‌ها پرداخت و وضعیت کتابخانه مسجد اعظم را از این حیث خوب ارزیابی کرد و گفت: کتابخانه اگر خوب ساماندهی نشود، پژوهشگر و مراجعه کننده به آنها دسترسی نخواهند داشت. لازم است اطلاعات کتاب‌شناختی خوبی از این کتاب‌ها در اختیار مراجعه کننده قرار گیرد تا بتواند از منابع به خوبی استفاده کند وگرنه چنانچه کتاب‌ها فهرست نشوند، ما با انباری از کتاب رو به رو خواهیم بود که نه قابل دسترسی است و نه قابل استفاده. این برنامه ساماندهی جزء اولویت‌های کتابخانه بوده و طبق رده‌بندی کنگره (LC) طبقه‌بندی شده‌اند و غالب موضوعات در حوزه علوم اسلامی و انسانی است. مدیر کتابخانه در ادامه به منابع کتابخانه اشاره کرد و به صورت تفکیک شده آن‌ها را برشمرد:

مجموعه نسخ خطی:
بخشی از منابع ارزشمند کتابخانه را مجموعه نفیس نسخ خطی تشکیل می‌دهد. این مجموعه طبق آخرین آمار بخش ساماندهی با لحاظ رساله‌ها بالغ بر 7800 عنوان نسخه خطی در 5010 جلد را شامل می‌شود. وجود نسخه‌هایی به «خط مؤلف» مانند: «خط ملاصدرا، محمدتقی مجلسی، علامه مجلسی، عباسقلی سپهر، سیدصدرالدین صدرعاملی و ...» از دیگر شاخصه‌های این مجموعه به‌شمار می‌رود و نمونه خط علما و دانشمندانی مانند میرداماد و شیخ بهائی در این مجموعه وجود دارد.

مجموعه چاپ سنگی:
کتاب‌های چاپ سنگی از دیگر منابع ارزشمند است. حدود 5000 عنوان در 10000 نسخه کتاب چاپ سنگی سازماندهی شده است. مجموعه چاپ سنگی این کتابخانه در رده پرعنوان‌ترین کتابخانه‌های ایران به شمار می‌رود. همچنین تنوع زبانی منابع، وجود کتاب‌هایی با سبک چاپ شهرهایی مثل «استانبول، نجف، قاهره، بمبئی، لوکنهو، لاهور، کانپور، سرینگر و ...» از دیگر شاخصه‌های برجسته این مجموعه است. قدمت چاپ برخی از این منابع درخور توجه بوده و قریب به 2000 عنوان از آنها در قرن سیزده هجری قمری چاپ و منتشر شده است.

منابع چاپی کتابخانه
بخش عمده‌ای از منابع کتابخانه را کتاب‌های چاپ صنعتی به زبان‌های فارسی، عربی و لاتین تشکیل می‌دهد. این منابع در مخزن اصلی به صورت قفسه بسته و در تالارهای مطالعه به صورت قفسه باز نگهداری می‌شود.
62000 عنوان کتاب در 105 هزار جلد در کتابخانه موجود است. تاریخ چاپ این منابع بین سال‌های 1300 تا 1397 هجری شمسی را شامل می‌شود.

کتاب‌های لاتین
بالغ بر 1300 عنوان کتاب لاتین سازماندهی شده که به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، روسی، اسپانیایی، ایتالیایی و ترکی استانبولی است.

کتاب‌های درسی
مجموعه کتاب‌های درسی کتابخانه به جهت ویژگیهای خاص متمایز شده‌اند. غالب این منابع از جمله آثاری است که مورد تأئید و تألیف وزارت معارف (آموزش و پرورش) بوده و جهت تدریس در مدارس برای مقاطع مختلف تحصیلی تهیه شده است. این مجموعه شامل 3200 عنوان و حدود 4200 نسخه است. تعداد 500 عنوان از آنها چاپ سنگی، 600 عنوان چاپ سربی و مابقی چاپ صنعتی است. اکثر کتاب‌های چاپ سنگی متعلق به دوران ناصرالدین شاه و احمدشاه قاجار است.

نشریات و مطبوعات
نشریات در دو قالب چاپی و دیجیتال نگهداری می‌شود. عناوین جدید الانتشار و نشریات جاری صرفاً در قالب چاپی بوده و نشریات قدیمی علاوه بر نسخه چاپی در قالب دیجیتال نیز قابل دسترسی هستند. غالب نشریات موجود، به لحاظ محتوا و تاریخی منحصر بوده و از مؤلفه‌های اصلی و خاص این کتابخانه است که در کمتر کتابخانه‌ای نگهداری یا سازماندهی شده است. 1980 عنوان نشریه در 8900 شماره آخرین آمار این بخش از کتابخانه است.

پایان‌نامه‌ها
پایان نامه‌ها در دو بخش سازماندهی شده‌اند. پایان نامه‌های دیجیتال و پایان‌نامه‌های چاپی. پایان نامه‌های دیجیتال، پایان نامه‌های حوزوی در سطح سه و چهار هستند که حدود 6500 عنوان به دو زبان فارسی و عربی را شامل می‌شود. پایان‌نامه‌های چاپی شامل مجموعه «خاص پایان‌نامه» هستند. این مجموعه شامل 332 عنوان پایان نامه در حوزه علوم «پزشکی، دامپزشکی و حقوق» مربوط به بازه زمانی 1318-1342 است. قدیمی‌ترین پایان‌نامه این مجموعه مربوط به سال 1318 است.

برای تنوع، آقای راهنورد پیشنهاد بازدید از کتابخانه را داد تا ادامه حرف‌ها بماند برای بعد از بازدید. همان ابتدا داخل راهروهای کتابخانه به مناسبت هفته پژوهش نمایشگاهی از کتاب‌های درسی قدیم، و اسنادی از قبیل نظام‌نامه‌ها، مرام‌نامه‌ها، آیین‌نامه‌ها برپا شده بود که راهنورد ضمن توضیح درباره آن‌ها، کتاب‌ها و اسنادی را که از آن حرف زده بود، یک به یک به اشاره نشان می‌داد. یکی از این جزوات در رابطه با اصول اخلاقی رونامه‌نگاران بود که بهمن 1335 به چاپ رسیده بود و دیگری قانون مطبوعات بود، مربوط به سال 1331.

بعد از نمایشگاه نوبت به تالار‌ها رسید. اولین تالار، تالار مطالعه مرحوم حاج محمد رمضانی بود. بعدی تالار مطالعه سیدمحمد مقدس اصفهانی و آخرین آن‌ها که به خانم‌ها اختصاص یافته بود، تالار مطالعه شیخ ابوالقاسم دانش آشتیانی بود. از نامگذاری تالارها که سوال کردم، متوجه شدم انتخاب اسامی بر اساس دو شخصیت اصلی اهداء کننده کتاب صورت گرفته و اسم مرحوم دانش آشتیانی به مناسبت انتشار نشریه کتابخانه مسجد اعظم و ۴۰ سال سرپرستی کتابخانه بوده است.

سری به تالار‌ها زدیم. هر سه تالار فعال بود و مراجعین هم گرم مطالعه. در تالار مرحوم رمضانی به سراغ یکی، دو نفر از مراجعین رفتم و از وضعیت کتابخانه سوال کردم. یک طلبه سطح 3 حوزه که تازه وارد درس خارج فقه و اصول شده و دانشجوی رشته علوم سیاسی هم هست، می‌گوید: فضای آرام و خوب کتابخانه باعث می‌شود اینجا را برای مطالعه انتخاب کنم. او فراهم بودن امکانات و دسترسی آسان به کتاب‌های مورد نیاز را از دیگر مزایای کتابخانه برشمرد.

از تالارها با آسانسور می‌رویم سمت زیرزمین. مخزن کتاب‌های چاپی. مخزن دارای 600 قفسه کتاب است. کتاب‌های سنگی، سربی، مجلات، روزنامه‌ها همه اینجا نگهداری می‌شوند. راهنورد چند کتاب سربی قدیمی را به ما نشان می‌دهد و می‌خواهد روی خطوط دست بکشیم. برجستگی کلمات مشخص است و زیر انگشتمان قابل لمس‌اند. چند کتاب از جزوات اهدایی مرحوم رمضانی هم می‌بینیم که در حال فهرست نویسی‌اند.

هماهنگی را با مسئول تالار مطالعه بانوان انجام می‌دهند و یک طبقه می‌رویم بالا. می‌رسیم به تالار مطالعه شیخ ابوالقاسم دانش آشتیانی. در این تالار هم مثل دو تالار آقایان، مراجعین در حال مطالعه‌اند و چند نفر هم در قسمت بانک اطلاعات از سیستم‌ها استفاده می‌کنند. تا عکاس چند عکس از فضای تالار می‌گیرد به سراغ یکی از مراجعین می‌روم. خانمی که رشته‌اش حسابداری است و برای دکتری مشغول مطالعه است، از وضع کتابخانه ابراز رضایت می‌کند و آهسته، طوری که مزاحمتی برای دیگران ایجاد نکند می‌گوید: امکانات این کتابخانه برای مقاطع ارشد و دکتری تا حدودی جوابگوست. خانم‌هایی که در رشته‌های علوم انسانی و دینی تحقیق می‌کنند، اکثراً به اینجا می‌آیند و از شرایط ابراز رضایت می‌کنند.

از تالار که بیرون می‌آیم، خانمی با آقای راهنورد صحبت می‌کند. از او می‌خواهد یک ساعت به زمان کتابخانه اضافه شود. این خانم که مقطع کارشناسی ارشدش را با مطالعه در همین کتابخانه طی کرده و اکنون دانشجوی دکتری است، می‌گوید: نقاط قوت این کتابخانه بیشتر از نقاط ضعفش است. چندین سال است که از اینجا استفاده می‌کنم و برای من برکت داشته است. فضا و امکانات خوبی دارد اما با زمان فعالیت اینجا مشکل داریم و خواسته من که به نمایندگی از طرف خانم‌ها خدمت آقای راهنورد رسیده‌ام، اضافه کردن یک ساعت به زمان کتابخانه است.

راهنورد در پاسخ می‌گوید: کتابخانه در دو شیفت از ساعت 7 صبح تا 9 شب باز است. حتی زودتر از ساعت 7 برای استفاده اساتید حوزه، کتابخانه باز می‌شود. اما به هر حال ما با محدودیت‌هایی مواجهیم؛ محدودیت‌هایی که در اضافه کاری و دستمزد ایجاد شده، اجازه نمی‌دهد بیشتر از این خدمات بدهیم. برای جبرای این کار و سرویس دهی مناسب به مراجعین با کتابخانه آستانه رایزنی کرده‌ایم تا دوستان در صورت بسته بودن کتابخانه به آنجا مراجعه کنند و مشکلی از این بابت نداریم. چیزی که مشخص است و از طرفی باعث خوشحالی ماست، این است که اعضاء کتابخانه دوست دارند تمام زمان را در این کتابخانه بمانند و کارهای تحقیقی و مطالعاتی‌شان را انجام دهند.

قبل از رفتن به طبقه بالا و ادامه حرف‌ها در دفتر مدیر کتابخانه با کارمند کتابخانه گفتگوی کوتاهی انجام می‌دهم. او می‌گوید دوستانی که به اینجا می‌آیند، طلاب سطح دو به بالا و دانشجویان مقطع ارشد و دکتری هستند. پژوهشگران هم بخش دیگری از اعضاء کتابخانه‌اند که در خدمتشان هستیم. وی می‌گوید: به طور متوسط جدای از کاربرهای ثابت، بین 200 تا 250 نفر در هر شیفت از بانک اطلاعات، نرم افزارها و اینترنت استفاده می‌کنند. مشکلی که در اینجا داریم، سرعت اینترنت است که گاهی اوقات کاربرهای ما را اذیت می‌کند و از این بابت گله دارند. گرچه ما شبکه وایرلس در اختیارشان قرار داده‌ایم، اما دوستانی که از سیستم استفاده می‌کنند، با این مشکل مواجه‌اند که امیدواریم برطرف شود.

توسعه کتابخانه دیجیتال از اولویت‌های ماست

به دفتر مدیر می‌رویم و حرف‌های پایانی او می‌شنویم. راهنورد به کارهایی که اخیراً انجام شده است، اشاره می‌کند و می‌گوید: از جمله فعالیت‌هایی که به صورت جدی آن را دنبال می‌کنیم، کتابخانه دیجیتال است که حدوداً 5 سال پیش راه‌اندازی شد. اکنون بیش از 51 هزار عنوان کتاب در کتابخانه دیجیتال وجود دارد که بحمدالله از مراجعه خوبی برخوردار است. به طوری که از ابتدای امسال 224 هزار و 632 بار به وبسایت کتابخانه مراجعه کرده‌اند و از این تعداد 34 هزار و 361 مورد با آی پی خارج از کشور وصل شده‌اند.

وی در ادامه از خدمات کتابخانه به مراجعین می‌گوید؛ «برای خدمات بهتر و دسترسی‌های بیشتر امکان استفاده از پایگاه‌های علمی مثل نور مگز و پایگاه مرکز منطقه‌ای شیراز فراهم شده است. از طرفی امکان اتصال آنلاین به کتابخانه مهیاست و نرم افزارهای علوم اسلامی هم در دسترس مراجعین قرار می‌گیرد. 30 سیستم در بخش برادران و 20 سیستم در بخش خواهران فعال است. وبسایت‌های خبری و مطبوعات را هم به صورت دیجیتالی برای هر دو بخش فعال کرده‌ایم و مراجعین از این امکان هم استفاده می‌کنند».

از تعامل کتابخانه با دیگر کتابخانه‌ها سوال کردم که راهنورد گفت: تفاهم نامه‌ای با کتابخانه‌های بزرگ استان و 35 کتابخانه داریم. از جمله خدمات ما معرفی پژوهشگران به کتابخانه‌های طرف تفاهمنامه و پذیرش پژوهشگران معرفی شده به کتابخانه خودمان است. در خارج از قم با کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه تهران نیز تفاهم نامه همکاری منعقد کرده‌ایم. با کتابخانه‌های وقفی همچون مَلِک و آستان قدس رضوی و آستان حضرت عبدالعظیم تفاهمنامه نداریم اما تعاملات خوبی برقرار کرده‌ایم. در مورد ارتباط بین‌المللی هم، ارتباط و تعامل خوبی با کشورهای همسایه و کتابخانه‌های مذهبی نظیر عتبه حسینیه، عتبه عباسیه و عتبه علویه داریم.

خیلی از اسناد در خانه‌های مردم است

در پایان دیدار، از او می‌خواهم از مشکلات و کمبودها و پیشنهادهایی که هست، بگوید. راهنورد گفت: وقف کتاب در فرهنگ و کشور ما از گذشته وجود داشته است. این فرهنگ باید مدیریت شود. ما دوست داریم یک روز به عنوان روز وقف کتاب در تقویم کشور پیش‌بینی شود. در جلسات مختلف هم این پیشنهاد را مطرح کرده‌ایم. بخشی که در کتابخانه‌ها جایش خالی است بخش اسناد است. خیلی از اسناد ما در خانه‌های مردم است. باید فرهنگسازی صورت گیرد تا این اسناد در اختیار کتابخانه‌ها قرار گیرد تا در شرایط مناسب‌تری نگهداری شوند و مورد استفاده قرار گیرند. حداقل کار قرار دادن تصویری از این اسناد به کتابخانه‌هاست. اینها تاریخ شیعه و حوزه‌اند. یک قبض وجوهات شرعی ممکن است به چشم نیاید اما خیلی مهم است. این اسناد در کنار هم بخشی از تاریخ را به ما معرفی می‌کنند.

اختصاص بودجه برای کتابخانه هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است

وی می‌افزاید: موضوع دیگری که ما به آن نیاز داریم، خیرین کتابخانه ساز است. ما خیرین مدرسه ساز و غیره داریم اما در بخش کتابخانه سازی فقیر هستیم. در شهر قم که شهر هزارکتابخانه است، دانشجویان و محققین و طلاب از کمبود کتابخانه رنج می‌برند. با توجه به تعدد طلبه، دانشجو و محقق کتابخانه‌های موجود هیچ وقت پاسخگوی نیازها نیست. آمار مراجعه به کتابخانه ما تقریباً با آمار مراجعه به کتابخانه ملی برابری می‌کند و این نشان می‌دهد در قم باید به این زیرساخت مهم توجه شود.

او در پایان به برنامه‌های مستمر کتابخانه پرداخت؛ «یکی، دو برنامه در کتابخانه ما مستمراً دنبال می‌شود. نشست‌ها و کارگاه‌های علمی، در این کتابخانه برگزار می‌شود. برنامه دیگر دورهمی کتابداران است که هر هفته برگزار می‌شود و در این نشست به تبادل نظر در این حوزه پرداخته می‌شود. تاریخ شفاهی و دوره منبع‌شناسی از جمله برنامه‌های ما در این کتابخانه بوده است».

به عنوان حرف پایانی، مدیر کتابخانه آیت‌الله ‌العظمی بروجردی گفت: کتابخانه‌ها نیاز به توجه بیشتر دارند. آنچه برای کتابخانه تحت عنوان ردیف بودجه در نظر گرفته می‌شود، هزینه نیست بلکه سرمایه گذاری است. با توجه به حجم کتاب‌های تولید شده و رونق کتابخانه‌های دیجیتالی، می‌طلبد بیش از گذشته از کتابخانه‌ها حمایت شود.

اخبار کتابخانه

گزارش ایبنا از کتابخانه آیت‌الله ‌العظمی بروجردی