در بخش دیگری از آیین رونمایی از کتاب «فهرست کتابهای درسی کتابخانه مسجد اعظم» که عصر روز چهارشنبه 18 اردیبهشت 1403 به مناسبت هفته گرامیداشت مقام معلم، با حضور اساتید و معلمان پیشکسوت قمی و با همکاری بنیاد قم پژوهی استان در سالن اجتماعات کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی برگزار گردید، جناب آقای محمد اسفندیاری به ایراد سخن پرداختند و گفتند: درباره اهمیت کتابهای درسی لازم به هیچ تفصیلی نیست و خیلی روشن است که کتابهای درسی چقدر در زندگی انسانها نقش دارد یک دلیل آن می تواند این باشد که علم در کودکی نقش بر حافظه می شود و لذا آنچه که دانش آموز در دوره دبستان یا دبیرستان می آموزد ثبت و ضبط می شود به همین دلیل نقش کتابهای درسی فوق العاده مهم است. سالها پیش یکی از نشریات خارجی موضوعی را به نظرسنجی گذاشته بود و آن اینکه مفیدترین و بهترین کتابی که تا کنون خوانده اید چیست؟ هرکس کتابی را معرفی کرده بود، یکی از نویسندگان پاسخ جالبی داده بود و آن اینکه «بهترین کتابی که من خوانده ام کتابهای درسی دبستان و دبیرستان بود، چون من با آن کتابها بود که توانستم کتابهای دیگر را بخوانم و نویسنده شوم.» این درباره اهمیت کتابهای درسی است. نظر به همین اهمیت یک سلسله استانداردها و معیارهایی برای کتابهای درسی وضع کردند که در کتابهای دیگر نیست، به طور مثال نباید در کتابهای درسی مطالب شاز و نادر وجود داشته باشد، نظریات شخصی خاص و اجتهادی و نوآورانه نباید بیاید. در کتابهای درسی باید آنچه اجماع و اتفاق دانشمندان و متخصصان است گفته شود. حتی در بعضی موارد گفته شده که مطالب کتابهای درسی باید مقداری محافظه کاران و با احتیاط نوشته شود.

ایشان در بخش دیگری از سخنان خود به این نکته اشاره کردند که برای نگارش کتابهای درسی دوره قاجار و پهلوی اول و دوم، زحمت فوق العاده ای کشیده شده است یکی به این دلیل که نویسندگان آن زمان الگویی برای نگارش نداشتند و باید با دانستن زبان خارجی از کتابهای خارجی الگوبرداری می کردند، لذا همه گامهای اولیه بود.

همچنین خاطرنشان کرد، بامقایسه کتابهای درسی دوره پهلوی و الان به این نکته پی می بریم که کتابهای درسی در گذشته بارسنگینی از اطلاعات را بر دوش دانش آموز می گذاشت و حجم اطلاعات کتابها بسیار زیاد بود و تکیه و تأکید آن بر محفوظات دانش آموز بود. اما الان حجم اطلاعات را کمتر کرده اند و تاکید بیشتر روی فهم و بینش دانش آموز دارند که دانش آموز خلاقیت و تفکر انتقادی را بیاموزد. طبق روایات پیشوایان دینی ما نیز این مطلب آمده است که: «علیکم بالدرایات، لا بالروایات، درپی درایت باشید، درپی روایت نباشید»

ایشان با اشاره به اینکه با بررسی نمایه این فهرست می توان مشاهده کرد که تمام نخبگان آن زمان در تدوین و نگارش کتابهای درسی نقش داشته اند، تاکید کرد: در نگارش این کتابها تقریباً خطا و آزمونی وجود نداشته و این کتابها توسط متخصصین نوشته شده است و از متخصصینی همچون، بدین الزمان کردستانی نام برد که مشهور به بزرگترین متخصص در زمینه ادبیات عرب در عصر حاضر بوده، و نویسندگان دیگری چون احمد بیرشک، حسن صفاری، ابوالقاسم قربانی، نصرالله فلسفی و بزرگان دیگری در این عرصه.

همچنین ایشان افزودند: بسیاری از کتابهای درسی آن دوران قابلیت این را دارد که الان مستقلاً چاپ و مطالعه شود.

محمد اسفندیاری به عنوان آخرین کلام به نقلی از «آندره موروا» داستان نویس فرانسوی اشاره کردند و تاکید داشتند که جای خالی یک کتاب در کتابهای آموزش و پرورش ما به شدت حس می شود با موضوع: مهارتهای زندگی.  دانش آموزان ما تبدیل به پزشکان و جامعه شناسان خوبی می شوند اما بسیاری از مهارتهای زندگی را یاد نگرفته اند. ما احتیاج به کتابی داریم در باب هنر زندگی.