بسم الله الرحمن الرحيم

تأملی در باب اندیشه سیاسی آیت الله العظمی بروجردی

عبد المجيد الغنوشی فیلسوف افریقایی در رد نظر احمد امین صاحب کتاب «ضحى الاسلام» که فارابی را غیر سیاسی می داند ، می گوید: رأی احمد امین درباره فارابی دورترین توصیف از فارابی است؛ زیرا مگر معقول است که فارابی در سیاست مدنیه و اجتماع بشری کتاب بنویسد و خود چونان دراویش معتکف دیر شود و از همه اهل زمانه و تاریخ و زندگی سیاسی و اجتماعی که در اطرافش میگذرد، بیگانه باشد. پس با کدام دانش به تألیف و تدوین دانش سیاست و فلسفه سیاسی خود اقدام کرده است؟ در حالی که او در سن قریب به هفتاد سالگی این آثار سیاسی را نوشته است (اندیشه سیاسی فارابی، ص78).

ماجرای تأسف بار گمنامی و ابهام دراندیشه و شخصیت سیاسی آیت الله بروجردی بزرگمرد شیعه از آنجا ناشی می شود که جمعی با تلقی ناصواب از فهم سیاست و اندیشه سیاسی ، برپایه انتظارات ذهنی ناشی از انقلاب عظیم اسلامی برای خویش، آرمانهای افسانه ای و اسطوره ای ساخته اند و آن را سنجه ارزیابی قرار می دهند. همینکه در آثار کسی کتاب مستقلی به نام «سیاست» حکومت» ، « ولایت فقیه نمی بینند و در رفتار انقلابی او «انقلاب اسلامی» و جمهوری اسلامی » نمی بینند او را به بی سیاستی رمی می کنند.

غافل از آنکه داوری سیاسی حقیقتاً کار دشواری است البته در مقابل، تفطن به این حقیقت هم لازم است که برای اثبات سیاسی بودن کسی، نباید به دنبال نبش قبر بود اما در یابی و کشف گنجینه های پنهان اندیشه سیاسی که بخشی از هویت معرفتی ملت ها است سابقه ای طولانی دارد هنوز هم آثار و افکار یونانیان به ویژه افلاطون و ارسطو با سابقه بیش از ۲۵۰۰ ساله در صدر شرح نگاری و تحشیه نویسی چهار گوشه عالم است. در مورد اهتمام به سیاست و جایگاه آن در نزد آیت الله بروجردی نباید تردید کرد که نه ایشان و نه هیچ متفکر دیگری در دوره پرچالش بعد از مشروطیت در ایران نمی توانست نسبت به زندگی سیاسی بی اعتنا باشد و این حکم در مورد ایشان به سبب مقبولیت ویژه ای که از جایگاه مرجعیت و زعامت تشیع و حوزهای علمیه دارد بیشتر صادق .است او در سراسر عمر علمی خویش لحظه ای از توجه به امور سیاسی غافل نماند. به اعتقاد ما اندیشه سیاسی او را نه در فروعات سیاسی خاص بلکه در سرتاسر رویکرد او به موضوعات فقهی ، کلامی، اخلاقی تربیتی تاریخی باید جستجو کرد. برای درک درست جایگاه سیاست نزد وی پژوهشگر متعمق در برابر این سؤال قرار میگیرد که آیا به نظر آیت الله بروجردی ،سیاست سازمان دادن به جامعه و حکومت و اداره مدینه و ولایت فقیه چیزی جز ، آماده ساختن تعلیم و تربیت اخلاقی، تقوا و فضیلت سیاسی اداره کنندگان جامعه و متفکران دغدغه مند سیاسی است؟ هدف او از بسترسازی فقهی برای حاکمیت فقه اهل البیت (ع) چیست؟ ایشان از رویکردهای اتحادی بین شیعه و اهل سنت که نمونه آن در نامه نگاری با برخی از علمای الازهر مصر در تاریخ ثبت شده است ، رفتارهای سیاسی تند و معترضانه آیت الله بروجردی پس از کودتای ۲۸ مرداد علیه برخی از اقدامات ضدارزشی رژیم شاه همانند طرح اصلاحات ارضی و برخورد با آیت الله کاشانی، حمایت صریح و یا تلویحی ایشان از برخی از انقلابیون بیانیه علیه اشغالگران فلسطین و ابراز مخالفت با به رسمیت شناختن آن رژیم توسط دولت ایران اعتراض بــه تصمیم تغییر خط فارسی به لاتین اعتراض به اجازه فعالیت بهائیت توسط رژیم ، دفاع محکم از هویت حوزه ای علمیه شیعه در مقابل فشارهای سیاسی رژیم و ... از همه اینها چه اهدافی را تعقیب می نمود؟ به باور ما پاسخ به امثال این واقعیت ها، جایگاه و اهمیت سیاست، نزد آیت الله بروجردی به خوبی نشان دهد.

بررسی مجموعه آثار و مکتوبات علمی، سیاسی اجتماعی ای که از ایشان باقی مانده است و یا توسط شاگردانشان به صورت تقریر درسی نگاشته شده است در کنار مجموعه گزارشات مختلف از رفتارهای فرهنگی و سیاسی ایشان ظرفیت بسیار خوبی برای تدوین منظومه فکری ، اندیشه سیاسی معظم له در قالب مکتب سیاسی آیت الله بروجردی » را دارد. امیدوارم این پیشنهاد زمینه ای برای اندیشه ورزی فضلای حوزه در این باب باشد.