بسم الله الرحمن الرحيم

شهرت فتوایی

از دیر زمان بین اصولیین گفتگو بوده است که مراد از شهرت در مقام تعارض و ترجیح که در کلام شریف امام (ع) وجود دارد خذ بما اشتهر بین اصحابک چیست؟ تقریبا همگی به جز اندکی معتقد شدند که مراد شهرت روایی است؛ اما مرحوم آقای بروجردی نظرش بر این است که مقصود شهرت فتوایی است. دلیلش این است که عنوان روایت در بین اصحاب ائمه هیچ زمانی جدا از فتوا نبوده است اصحاب ائمه وقتی مورد سوال از حکم شرعی واقع می شدند در جواب روایت را می خواندند در آن زمان فتوا به لسان روایت بوده است؛ بلکه در بین فقیهان متصل به عصر ائمه نیز همین روش ادامه یافته است؛ از باب نمونه می توان به مقنعه و نهایه اشاره کرد که اینها کتب فقهی است که فتوا به لسان روایت دارند. روی همین حساب در این کتابها اگر مشاهده کردیم که فتوا وجود ولی روایتی در جوامع بروفق آن وجود ندارد اکتشاف میشود که روایتی بوده لکن به ما نرسیده است. بدین سان اگر روایتی حتی در کتب معتبره از راوی های متعدد نقل شده باشد ولی در کلام فقيهان مستند فتوا واقع نشده باشد اصلا قیمتی ندارد؛ البته در اینجا نظر مرحوم آقای خوئی کاملا برعکس است.

مرحوم بروجردی این گونه شهرت را به عنوان دلیل مستقل برای حکم شرعی می پندارد نه صرفا جابر یا کاسر دلیل شرعی حتی در جاهایی اعتبارش از اجماع ،بیشتر است، چون اجماع تعبدی بسیار کم وجود دارد، از آن طرف مبانی که در اجماع وجود دارد مورد نقد و نظر است و درجایی که مدرک باشد اجماع مدرکی از حالت تعبدیت خارج می شود در آن صورت به عنوان دلیل مستقل نمی تواند مورد استفاده واقع شود.

با توجه به این که دوران فقیهان نخستین که تقریبا در طبقه هشتم به بعد از نظر مبانی رجالی ایشان قراردارند مانند پدر صدوق که در طبقه نهم است و نیز مرحوم کلینی هم که در آن طبقه بودند شاگرد روات حضرت عسکری بودند؛ این شهرت تا طبقه دوازدهم که عصر شیخ طوسی و شاید یک دو طبقه بعد از شیخ طوسی معتبر است چون در اینها احتمال تلقی از معصوم وجود دارد؛ اگر مسئله و حکم شرعی بین اصحاب ائمه مشهور بوده امکان ندارد بین فقیهان صدر اول که زمانشان چسبیده به عصر زمان روات حدیث است این شهرت عوض بشود و اگر چنین تغییری پیدا می شد ما در کلمات متوجه می شویم. این شهرت می تواند برای ما حجت باشد چون منتهی می شود به شهرت روات در عصر ائمه که در مرئی و منظر امام معصوم بوده است اگر این شهرت را قبول نداشتند مطلبی را در ردش عنوان می فرمودند و به ما می رسید البته این دیدگاه بطور مفصل در جلد اول شکوه مرجعیت بیان شده است.