بسم الله الرحمن الرحيم

اتمام نماز و روزه در سفر بر اساس مبانی آیت الله العظمي بروجردي (ره)

مقاله ارائه شده تلاش می کند تا تبيين بكند عنوان كثير السفر در کلمات فقیهان از روایات دریافت شده است یا به جایش عنوان دیگری هست؟ در درون مجموعه روایاتی که به این موضوع تعلق دارد، ده عنوان و دو تعلیل وجود دارد؛ آن ده عنوان اینهاست که در ذیل مکتوب شده است. مکاری جمال کری کسی که خودش را برای راه رفتن کرایه می دهد؛ یکی از نمونه هایش نیز قاصد است مصادیق دیگرش کسانی هستند که در سفر به مسافران خدمت می کنند دیگری راعی یا چوبان است اشتقان نیز در همین رده است که معرب دشتبان است یعنی کسی که کارش پیاده روی و مراقبت از خرمن و زراعت مردم است دیگری نیز ملاح ناخدا و اصحاب السفن است.

سه عنوان مشابه نیز داریم: يكى « الجابي الذي يدور في جبايته» کسی که مامور جمع آوری زکات می باشد در اماکن مختلف برای جمع آوری آن راه می رود. دوم: «الأمير الذي يدور في امارتـه» سلطانی که در قلمرو حکومت خودش به گشت و گذار می پردازد. سوم: « التاجر الذي يدور في تجارته تاجری که برای کاسبی در شهرها و کشورهای مختلف سفر می کند.

از جمله عناوینی که نام بردیم یکی اعراب و بادیه نشینان است که دائم در حرکت و کوچیدن است تا برای دامهای خودشان به آب و گیاهی برسد و دوام معیشت بکند. در روایات معتبره به لحاظ سندی، دو تعلیل هم داریم یک تعلیل در صحیحه زراره است که به این نحوه می باشد: «اربعة قديجب عليهم التمام ... المکاری و الکری و الراعي و الاشتقان لانه عملهم».

تعلیل دوم مربوط به اعراب و بادیه نشینان است آنجا دارد که «بیوتهم معهم».

برای بیان قدر جامع در سفری که موجب اتمام نماز و روزه می شود تا زمان مرحوم محقق نوعا این تعبیر به کار رفته است: «سفره اكثر من حضره از شروط قصر این است که مسافر سفرش بیش از حضورش در وطن نباشد.

از زمان محقق و شهید اول به بعد یک مقدار تعبیر عوض و کوتاه تر شده است، عنوان کثیر السفر گاه و بیگاه به چشم می خورد.

جناب محقق در کتاب معتبر دارد الشرط الرابع ان لايكون ممن يلزمه الاتمام سفرا مسافر از کسانی نباشد که در حال سفر بر او لازم است نماز و روزه را تمام بکند؛ در ادامه می گوید: «و قال بعضهم ان لايكون سفره اكثر من حضره وهذه عبارة غير صالحة و قد اعتمدها المفيد واتباعه.

حال مبنای مرحوم بروجردی برای بیان قدر جامع به این شرح است که عناوین کری و اشتقان و راعی که در متن روایت زراره وجود دارد به ما آموزش می دهد بعضی مثل اشتقان مسافرت کردن کار و شغلش نیست، بلکه مقوم شغلش می باشد این دریافت را از بیان علت لانه عملهم می توان فهمید سفر مقوم شغل به دو صورت است یک وقت مانند راعی مقوم نوع شغل اوست هنگامی نیز مثل تاجر و مسئول جمع آوری زکات و سلطان مملکت چنانکه در روایت معتبره سکونی وجود دارد مقوم صنف شغل اوست. به صورت کلی شغلها دو دسته می باشد در برخی مشاغل و تجارتها سفر مقوم آنهاست و در برخی از مشاغل مقوم نیست در نهایت به صورت قاعده یا عنوان جامع شغل مسافرتی و شغل در سفر» که سفر کردن مقوم آنها گفته می شود موضوع برای اتمام نماز و روزه در سفر به حساب می آید؛ بدینسان عنوانی که از روایات به عنوان معیار برای اتمام در سفر اخذ می شود همین است.

و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته