بسم الله الرحمن الرحيم

پرتو افکنی در رفع یک شبهه از کلام آیت الله العظمی بروجردی(ره)

از مرحوم بروجردی به کرات نقل شده است که او معتقد بود فقه شیعه حاشیه ای بر فقه سنی است. این

سخن با ظاهری که دارد پذیرفتنی نیست چون شکل گیری و تدوین فقه سنی بعد از پختگی فقه شیعه در زمان امام باقر و امام صادق بوده است بنابر این این کلام با ظاهري كه دارد مسلك مرحوم بروجردي نيست

بلکه مقصود این است که رسول اکرم (ص) در حیات خودش آن رشته از احکامی را که در آن زمان لازم بود مردم بدانند و عمل بکنند تبیین کرده است؛ با تبیین رسول خدا (ص) مردم ذهنیتی از احکام دین پیدا کرده بودند که آن بینش تا دیر زمانی در ذهن مردم محفوظ بوده است.

در دوران بعد از صحابه پیامبر که فقیهان و قضاتی از اهل سنت پیدا شدند فتاوای آنان در موارد زیادی با آن پیش ذهنیتهایی که برای مردم از زمان رسول اکرم در زمینه مسائل شرعی باقی مانده بود منافات داشت؛ بعلاوه اینان بر سر یک مسئله گاهی اختلاف نظر داشت. سرانجام فتاوای مختلط آنان که مایه فقه سنی را به وجود آورده است و نیز اختلاف نظری که داشتند برای اهل دقت مراجعه به ائمه اهل بیت را سبب شد نخست که امام سجاد زنده بود به او مراجعه می کرد تا این که مراجعه ها و پرسشها در زمان امام باقر و امام صادق (ع) به اوج خود رسید مردم به اشتباهات زیاد اصحاب فتوا متوجه شده مسائل شرعی خودشان را با پرسش و پاسخ از امام باقر و امام صادق(ع) که مایه اصلی فقه شیعه را شکل می دهد تصحیح می کردند. حال مفهوم سخن مرحوم بروجردی که فقه شیعه حاشیه و تعلیقه بر فقه سنی است به این معناست.

بر اساس همین مبنا مرحوم بروجردی بارها توصیه می کرد که در فهم روایات ائمه اهل البیت پیش از هر چیز لازم است شأن صدور روایات که ممکن است ناظر به تصحیح فتاوای فقیهان اهل سنت باشد موشکافی بشود؛ خود به این مبنى شدیدا ملتزم بوده است برای رسیدن به این مهم آراء فقیهان و قضات عامه در زمان ائمه می باید تفحص بشود؛ البته کار پرزحمتی است چون ما به آرای فقیهان اهل سنت در آن دوران دسترسی نداریم نظر مرحوم بروجردی این بود وقتی خودمان به صورت مستقیم دسترسی به نظر دانشمندان اهل سنت در آن زمان نداریم می توان به نقل مرحوم علامه حلی اعتماد کرد؛ چون او غالبا نظر فقیهان اهل سنت را در اختیار داشته و در کتابهای خودش منعکس کرده است.

یک مشکلی نیز ما در فهم مبانی مرحوم بروجردی داریم چون آثار مکتوب فقهی از ایشان بسیار اندک است در طول این مدت تنها یک کتاب از او به چاپ رسیده است این کتاب حاشیه ای بر مهور جواهر و شرایع می‌باشد، تقریرات برجا مانده از او آن طور که شایسته بود روش و مبانی استنباطی مرحوم بروجردی را نتوانسته است منعکس بکند، سبب هم این است که تقریر نویسی در قم مثل نجف رایج و مترقی نبوده است.