دوره جامع نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی

جلسه دوازدهم: چکیده مبسوط2 (extended abstract)

دوازدهمین جلسه از «دوره جامع نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی» از سری جلسات دورهمی علمی کتابداران که هر هفته به همت کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی و با تدریس دکتر سیدمهدی طاهری دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار می‌گردد، در روز پنجشنبه 10آذر 1401 به صورت مجازی تشکیل شد.

در جلسه گذشته دکتر طاهری مدرس کارگاه به معرفی و بیان ساختار چکیده مبسوط یا گسترده (extended abstract) پرداختند و در ابتدای این جلسه در پاسخ به سوال یکی از پژوهشگران به نکاتی در این باره اشاره کردند و گفتند:

1. اگر بخواهیم برای همایشی مثل ایفلا چکیده گسترده تهیه کنیم، دو نکته را باید توجه داشته باشیم؛ ابتدا باید ببینیم که آن همایش چه دستورالعملی ارائه داده است. به هر حال هر همایش یا رخداد علمی که از شما چکیده گسترده می‌خواهد، شرایطی را تعیین می‌کند. در همایشی مثل ایفلا که معمولاً روی چکیده‌ها متمرکز می‌شوند، و برای داوری اصل مقاله را نمی‌خواهند و بیشتر از روی چکیده داوری صورت می‌گیرد، ممکن است که در این خصوص توصیه داشته باشند که باید ابتدا به توصیه خود همایش توجه کنیم، اگر چنین دستورالعملی وجود نداشت، می‌توانید با دبیر همایش یا همان رخداد علمی مکاتبه کنید و در این خصوص سوال کنید. راه حل بعدی این است که خودتان اقدام کنید چون توصیه‌ای نبوده و دبیر پنل همایش هم نکته یا توصیه‌ای نکرده است، شما در قسمت بحث و نتیجه‌گیری و یافته‌ها باید ذکر کنید که این پژوهش در حال انجام است و در کدام مرحله است و من می‌توانم شیوه و روش و ابزارها را بیان کنم و هنوز یافته و بحث و نتیجه‌گیری ندارم. می‌توانید در همان چکیده اشاره کنید که تا زمان همایش، مقاله تکمیل می‌شود. چون چکیده را داوران می‌بینند و بر اساس آن تصمیم می‌گیرند. مسئله‌ای که وجود دارد اینکه اگر مقاله به اتمام نرسیده باشد، آیا ریسرچ انجام شده یا خیر؟ چون همانطور که می‌دانید، مقاله،  گزارش آن پژوهش است. در صورتی که مقاله انجام نشده باشد، در چکیده در قسمت بحث و نتیجه گیری باید عنوان شود که پژوهش در حال انجام است و در زمان همایش ریسرچ تکمیل خواهد شد. البته اگر زمان کافی برای نوشتن مقاله وجود دارد. در زمان نوشتن چکیده اشاره می‌کنید که هنوز پژوهش انجام نشده. در این حالت ممکن است داوران بگویند که چیزی وجود ندارد تا داوری صورت بگیرد. اگر واقعاً چنین چکیده‌ای ارسال شود، ممکن است بازخورد منفی داشته باشید و بگویند چیزی برای داوری وجود ندارد و رد کنند. مسئله دیگری که ما در ایفلا داریم این است که چون ایفلا یک فضای باز دارد وهدف آن بیشتر، ایجاد یک فضای باز اطلاعاتی برای متخصصان علم اطلاعات است تا کارشناسان کتابخانه‌ها در آن جمع شوند و حرفهای خود را بزنند، این شانس وجود دارد و خیلی اشکال نمی‌گیرند و اکثریت قریب به اتفاق چکیده‌ها پذیرش می‌شوند. من تا کنون نشنیده‌ام که چیزی برای ایفلا ارسال شده باشد و پذیرش نشده باشد. برای مقالات و همایشهای دیگر اینطور نیست و می‌توانید در بخش یافته‌ها و نتیجه‌گیری ذکر کنید که این پژوهش در حال انجام است و اشاره شود که در صورت پذیرش چکیده، روی این مقاله کار خواهد شد و مطالعه انجام می‌گیرد و این صرفاً یک ایده است که به اشتراک گذاشته شده است. اینکه تا چه حد امکان و شانس پذیرش وجود دارد بستگی به فرایند داوری در آن همایش دارد.
2. نکته بعدی اینکه اگر در ابتدا یا انتهای مقاله در مجلات فارسی هر دو نوع چکیده تمام‌نما و مبسوط بیاید مشکلی ایجاد نمی‌کند و دلیل وجود چکیده گسترده یا مبسوط بیشتر برای نمایه شدن در سایتیشن ایندکس‌هاست، یعنی یک چکیده تمام‌نما برای مقاله تهیه می‌شود که به زبان فارسی است و یک چکیده مبسوط هم آماده می‌کنند، چون سایتیشن ایندکسها، مثل اسکوپوس برای نمایه کردن مقاله، چکیده مبسوط انگلیسی می‌خواهند، چون مقاله به زبان فارسی یا غیرانگلیسی است و لازم است که برای کاربر بین‌المللی هم کاربرد داشته باشد، معمولاً از مجلات می‌خواهند که چکیده مبسوط انگلیسی تهیه کنند تا از طریق آن communication مقاله افزایش پیدا کند و افرادی غیر از زبان اصلی مقاله بتوانند به زبان انگلیسی، آن چکیده را ببینند و از آن استفاده کنند. وجود دو نوع چکیده به این دلیل است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، چون تناقضی وجود ندارد. البته بعضی از نشریات، چکیده راهنما یا تمام‌نما را نمی‌خواهند و فقط چکیده مبسوط می‌خواهند و از همان برای ایندکس شدن استفاده می‌کنند که این کار درست‌تر است، چون همپوشانی به وجود می‌آید و در هر دو چکیده، مطالب تکرار می‌شود که این جالب نیست؛ چرا که چکیده مبسوط همه موارد چکیده تمام‌نما یا راهنما را شامل می‌شود.
3. نکته بعدی که باید به آن توجه کرد اینکه؛ بعضی از مواقع برای داوری برخی مقالات executive summary ارائه می‌دهیم که بسیار شبیه چکیده مبسوط هستند، یعنی از لحاظ ساختار و شکل، دقیقاً مثل extended abstract هستند، با این تفاوت که حجم بیشتری دارند. بسیاری از صاحبنظران این دو را مثل هم می‌دانند و تفاوتی قائل نمی‌شوند، چرا که همانگونه که قبلاً گفتیم چکیده مبسوط خود یک نوع summery است اما از نوع ساختاریافته. نظر برخی افراد که بین این دو تفاوت قائل می‌شوند این است که در executive summary تعداد واژگانی که می‌توانیم استفاده کنیم و به کار می‌بریم مقداری بیشتر است یعنی تعداد و اژگان بیش از 500 کلمه می‌تواند باشد. دلیل بعدی اینکه عقیده دارند executive summary چکیده‌ای است که می‌توان از روی آن برای جوائز علمی و ... تصمیم گرفت و معمولاً برای این کار استفاده می‌شود و چیزی است که پژوهش را کاملاً به صورت خلاصه بازنمون کرده است و داوران می‌توانند از روی آن تصمیم بگیرند. ولی معمولاً هر دو این اصطلاحها به یک مقوله اشاره دارند و تفاوتهای کوچکی با یکدیگر دارند.
4. نکته دیگر اینکه گاهی دبیرخانه همایش از پژوهشگران می‌خواهند که در زمان ارائه چکیده مبسوط یا executive summary نام نویسندگان ذکر نشود، چون برای داوری نیاز است که نام نویسندگان مشخص نباشد. در این موارد یک بخش covering letter یا نامۀ پوششی وجود دارد که در آن به نام نویسندگان و نقش آنها و دیگر اطلاعات مربوط به نویسندگان اشاره می‌شود.

در انتها دکتر طاهری با پیشنهاد یک راهبرد جستجو برای یافتن نمونه‌هایی از چکیده مبسوط یا executive summary جلسه را به پایان بردند.

راهبرد جستجو برای یافتن چکیده مبسوط یا executive summary:

("extended abstract" OR "executive summary") AND (sample OR example)

در جلسات آینده به دیگر مباحث مربوط به انواع چکیده‌ها خواهیم‌پرداخت.

تهیه و تدوین گزارش: بنت الهدا موحدی محب