جناب حجت الاسلام والمسلمین سید صادق اشکوری در ادامه جلسه دومین محفل فهرستنگاران نسخ خطی ضمن ابراز خرسندی از حضور در این محفل دوستانه، از تلاشهای مکتا برای برگزاری این جلسه تشکر ویژه نمودند و خاطر نشان کردند: صرف حضور در این مجالس و محافل و استفاده از محضر اساتید و بزرگان این حوزه برای ما بیشترین فایده را دارد که در کنار فوائد تخصصی دیگر طبعاً مزید بر مطلب خواهد بود.

ایشان در ادامه اشاره کردند: با توجه به موضوع جلسه و مطالبی که دوستان پیشنهاد دادند، من در حال یادداشت برداری از مطالب هستم. چون چالشهای فهرستنگاری در ایران معاصر از زوایای مختلف قابل بررسی است و دوستان هریک به بخشی از این دغدغه ها که مستقیماً با آن در ارتباط هستند اشاره می کنند.که انشاالله در جلسات آینده به صورت مکتوب خدمت دوستان ارائه خواهم نمود تا در صورت لزوم دوستان مطالبی به آن بیفزایند و نهایتاً بتوانیم در قالب یک کتاب به جامعه علمی ارائه نماییم.

در پایان ایشان دلنوشته ای را قرائت نمودند:

سلام بر بزرگان جمع حاضر، پیشکسوتان، اساتید، فهرستنگاران، کتابخانه ها و علاقمندان به میراث در خطر، نسخه های خطی. و با کسب اجازه از محضر والد معزز علامه محقق سید احمد حسینی اشکوری (دام ظله العالی) و دیگر بزرگان مجلس خصوصاً حضرت آیت الله استادی و استاد عزیز جناب آقای عرب زاده.

آن شب قدری که گویند اهل خلوت امشب است           یارب این تاثیر دولت در کدامین کوکب است؟

اندر آن ساعت که بر پشت صبا بندند زین                     با سلیمان چون برانم من که مورم مرکب است

امروز در نخستین ماه از قرن جدید، ایران تولید کننده بزرگ محتوای مخطوط در جغرافیای اسلام از صدر اسلام تا عصر جدید. ایران، تولید کننده بزرگ فهارس نسخه های خطی اسلامی. ایران، دارنده بزرگ فهرستنگاران آماده به کار. و در روی دیگر سکه مقوله فرهنگ، بی رمق؛ فهرستنگاران، کم امید؛ موسسات، تعطیل؛ کتاب، گران؛ ناشران مستقل، بی نفس. شبکه ها، این قشرها و پوستهای زرق وبرق دار، پُرِپُر و قفسه ها، این مغزها و ریشه های تمدن، خالی خالی.

سالها دل طلب جام جم از ما می کرد                  آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد.

مخطوطات ایرانی که قرنهاست مهاجرت خود را شروع کرده اند و قاره ای نیست که نپیموده باشند، همچنان مهاجرند به عراق یا دبی یا جایی دیگر. و آنها که مانده اند، یا مریض در آرزوی مرمت، آن داروی بی بودجه یا ملتمس در اشتیاق تعریف و تمجید یک فهرستنگار، تا او را به دنیا بنمایاند لااقل در همان شبکه های پرصدا، بدون خرج و عالمگیر. کتابهای فهرست ناشده التماس می کنند و با تعجب به مسئولان می گویند، این همه فهرستنگار خاموش، اسیر اقتصادی در دستان کاسبان، پر از ثروت و در دستان هیچ. فهرستهای کامل و آماده چاپ در صف، خسته و تکیده، چه بگویند؟ مجوز، بیست روز! چاپ، یک هفته! پس چرا دو سال و سه سال؟ در صف چه؟ اعتبار!؟ آنچه برای چیزهای دیگر هست و برای فهرست نیست.

آری، امروز در طلیعه سده جدید، اگر هر کتابخانه و هر موسسه و هر دانشگاه یا حتی شهرداری ها و خیران فرهنگی، اراده کند هر سال فقط ده جلد نسخه خطی را فهرست کند، یا یک فهرست را اصلاح کند، یا در استانداردسازی فقط یک جلد به پا خیزد یا یک جلد فهرست را ترجمه کند به زبانهای دیگر و ناشران مرتبط فقط در سال یک جلد فهرست آن هم در شمارگان بسیار محدود چاپ کند، نتیجه آن در طول یک دهه، نهضتی خواهد بود عظیم که آثار آن را در سراسر دنیا شاهد خواهیم بود. و کدام مرکز فعال هست که این مقدار بودجه را از لابلای هزینه های جاری نتواند استحصال کند.

آری، به گمان چالش بزرگ فهرستنگاری امروزه ایران، بایدها و نبایدهای بی عمل، دستورالعمل نوشتن برای دیگران و مهاجرت فهرستنگاران از فهرستنگاری، یا به کشورهای دیگر، یا فهرستنویسی برای کشورهای دیگر است. و از همه مهمتر، نوع نگاه تصمیم گیران فرهنگی به این مقوله طراز نخست فرهنگی است که در چشمان آنها این مقوله اولویتی ندارد و شاید اصلا جزئی از فرهنگ نیست و شکی ندارم که اگر این نگاه اصلاح شود، دیگر مشکلات در برابر آن یک به یک حل خواهد شد.

آری، چشمها را باید شست، جور دیگر باید دید. تولد یک فهرست، استمرار یک تمدن است.غذایی برای دهها مطالعه، صدها تحقیق و هزاران مراجعه. بدون یافتن ریشه ها، ساقه های لرزان و رقصان عصر جدید، همه ما را نابود خواهد کرد. و امروز دیر است تا چه رسد فردا. والسلام.