بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله الذی انزل علی عبده الکتاب و لم یجعل له عوجاً

جناب آقای دکتر غلامرضا امیرخانی در دومین محفل فهرستنگاران نسخ خطی عنوان کردند: بحث نسخه های خطی و فهرست آنها همانگونه که استاد اشکوری فرمودند، کلید فرهنگ ماست و دوستان می دانند که یکی از ویژگی های نسخ و فهرست نسخه های خطی تدوین و تبیین تاریخ علم است. به این معنا که تاریخ علم و بشر را مشخصاً در جوامع و تمدن اسلامی می توانیم براساس نظراتی که توسط اساتیدی از جمله استاد عبدالحسین حائری داده شده، برمبنای فهارس و نسخ خطی تبیین و تدوین کنیم.  فهرستهای متعددی که تا کنون ارائه شده، قطعاً به این امر کمک کرده است.

ایشان تصریح کردند: چند مشکل عمده در رابطه با فهارس نسخ خطی وجود دارد، اول اینکه نسخه های خطی کلا متولی آکادمیکی ندارد. بنده اتفاقاً همین امروز بر حسب اتفاق از یک عزیزی شنیدم که خدمت استاد عبدالحسین آذرنگ بودند. ایشان چهره سرشناسی در حوزه تاریخ کتاب و چاپ و تاریخ علم هستند و به شدت به روند تاریخ سی ساله کتابداری ایران معترض بودند. کتابداری ایران به سمت و سویی رفته که از کتابداران قدیم همچون ایرج افشار و عبدالله انوار و ... خیلی فاصله گرفته ایم و از آن کتابداران دانشی دیگر اثری نیست. این رشته متاسفانه بدون متولی مانده است. بنده خیلی علاقمند بودم که یک دوره آکادمیک در کتابخانه ملی راه اندازی کنم.

ایشان ادامه دادند: نکته اول که باید به آن اشاره کنم بحثی است که جناب سید محمد طباطبایی فرمودند که دانشجویان تحصیلات تکمیلی اولین و آخرین دغدغه شان این است که چه موضوعی برای پایان نامه خود انتخاب کنند. این در صورتی است که اگر این سوال را برای اهل فن در اینجا مطرح کنیم، خنده آور به نظر می رسد، که چرا با اینهمه موضوع و پتانسیل پژوهشی و نسخه باید چنین دغدغه ای وجود داشته باشد. علت آن هم این است که دانشگاهها در این زمینه ها کم کاری بسیاری کرده اند و به این سادگی و به این زودی برطرف نخواهد شد.

نکته دیگر اینکه به هرحال از نسل اولیه فهرستنویسان همچون استاد اشکوری و آیت الله استادی یا استاد انوار و ... تعداد معدودی باقی مانده اند و عمده فهرستنویسان که در حال حاضر مشغول فعالیت هستند، فهرستنویسان جوانی هستند که علاقمند هستند ولی بسیاری از آنها استاد ندیده اند و به صورت تجربی مهارتهایی را به دست آورده اند. و طبیعی است که این فهرستها کیفیت لازم را نداشته باشد. در جایی جناب آقای جعفریان گفته بودند، شاید لازم باشد فهرستهای نسخه های مهم دوباره نوشته شود به این خاطر که در خیلی از این فهارس آن دقت لازم صورت نگرفته و دیده شده که نه فقط در ایران بلکه در خارج از ایران نیز نسخه ای بعد از سالها پیدا شده. نمونه آن نسخه قرآن معروف دانشگاه بیرمنگام در سال 2015 پیدا شد. این در حالی است که نسخه در ده 20 میلادی فهرست شده بوده ولی فهرستنویس متوجه آن نشده است. و اکنون توسط یک دانشجو شناسایی شده است.

همه این اتفاقات برخی به دلیل کم دانشی رخ می دهد و برخی به علت تعجیلی که در انتشار آن به خرج می دهند و بعضی دوست دارند که اگر به مطلبی برخورد می کنند آن را سریعاً عرضه کنند.

معاون پژوهش کتابخانه ملی در بخش دیگری از سخنان خود در مورد سخنان استاد صدرایی خوئی که فرمودند باید بانک جامعی از تمامی نسخ خطی در دسترس همگان باشد، گفتند: این یک نیاز مهم و بدیهی است و ظاهراً سایتی است وابسته به یونسکو به نام archaive.org که بسیاری از کتابها و متون کهن ملل مختلف دنیا را عرضه کرده است. اگر ما در ایران نتوانیم چنین کاری انجام دهیم طبیعی است که جای بسیار افسوس دارد.

در پایان سخنان دکتر امیرخانی، به حجت الاسلام و المسلمین مختاری پیشنهاد دادند که باید طرحهای مطرح شده توسط اساتید در این جلسه بررسی شود که تا چه حد امکان اجرای آن در کتابخانه ملی وجود دارد. چرا که کتابخانه ملی می تواند متکفل اجرای بسیاری از این طرحها در ایران باشد.

تهیه و تدوین: بنت الهدی موحدی محب