کتاب «يوسف زليخاي فردوسي» منسوب به «ابوالقاسم بن اسحاق بن شرف‌شاه فردوسي» شاعر بلند آوازه ایرانی است که قصه حضرت یوسف در قرآن را به صورت منظوم در آورده است. این اثر با مقدمه و کتابت «محمدحسين حکيم کامراني کاشاني (تاجر کاشانی)» و در عهد مظفرالدین شاه قاجار و در وزن بحر متقارب منتشر شده است.

شیخ محمدحسین در مقدمه کتاب بیان می‌دارد که این نسخه نایاب را یکی از دوستانش به دست وی رسانده و از او خواسته است که مقدمه‌ای بر آن نوشته و آن را چاپ نماید. اما محمدحسین از آنجا که خود را لایق بر نوشتن مقدمه بر کتاب شاعر نامدار، فردوسی بزرگ نمی‌داند، تذکره حکیم فردوسی را که شاهزاده «علیقلی میرزا اعتضاد السلطنه» در بعضی از روزنامه‌های منظوم مرقوم شده بود را جمع‌آوری و به عنوان مقدمه این اثر بر می‌گزیند.

وی همچنین بیان می‌کند زمانیکه فردوسی به بغداد می‌رسد و در دارالسلام اقامت می‌کند؛ متوجه می‌شود که چون شاهنامه به مدح ملوک و ستایش مجوسان (از نگاه اعراب) پرداخته است چندان معتبر نیست. فروسی از این نوع نگاه متاثر می‌گردد و به تلافی مافات، به نظم قصه حضرت یوسف که به نص قرآن احسن القصص است می‌پردازد تا نگاه خلیفه به خویش را تغییر دهد.

هرچند حکیم کامرانی در مقدمه، این اثر را بلاشک به فردوسی نسبت می‌دهد اما در آثار متاخر همچون مقاله «مجتبی مینوی» دلایلی ارائه می‌شود که انتساب این اثر به فردوسی را درست نمی‌داند و عقیده بر آن دارد که شاعر این اشعار شخص دیگری متعلق به قرن نهم هجری است در صورتیکه فردوسی متوفی سال 477 قمری است.

نقطه مقابل مجتبی مینوی «دکتر حسین محمدزاده صدیق» است که در کتاب خویش به تصحیح یوسف و زلیخای فردوسی پرداخته است. او در این اثر با مقابله‌ پنج نسخه‌ خطی و چاپ سنگی و با بیان نظرات شاهنامه پژوهان در اثبات این است که این مثنوی قطعا متعلق به ابوالقاسم فردوسی است و از نگاه وی دلایل انکارکنندگان آن، وجهه‌ علمی ندارد. وی در این اثر با تبادل چندین شعر این مثنوی با شاهنامه فردوسی تطابق این اشعار را نشان از وجود یک سراینده می‌داند.

آنچه که در این میان مشخص است آن است که عقاید محققان ایرانی پیرامون تاریخ به نظم در آمدن «یوسف و زلیخای» منسوب به فردوسی متناقض است.

این اثر در سال 1317 قمری با 167 صفحه بیست و یک سطری در چهار ستون با خط نستعلیق و در قطع خشتی منتشر شده است. نسخه دارای سرلوح، تصویر مظفرالدین شاه و تصاویر دیگری مرتبط با متن است. صفحات زوج و فرد رکابه دارند. همچنین مهر مربع در صفحه آغاز با سجع «ملاحظه شد» و با نشان «شير و خورشيد» قابل مشاهده است.

در انتهای نسخه نیز فهرست کتاب‌هايي که کاتب به خط خود کتابت کرده، و دو مهر مربع با سجع‌های «لا اله الا الله الملک الحق المبین عبده حسین» و «انا من حسین و حسین منی» و یک مهر اشکی با سجع «محمدحسین صبیح؟» موجود است.

این کتاب در کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) با شماره 2423 ثبت شده و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه با آدرس blib.ir یا با لینک مستقیم زیر برای عموم، بدون نیاز به نام کاربری و کلمه عبور قابل مشاهده است.

http://blib.ir/diglib/GetFile.aspx?FileGUID=B8A7626E-6875-4DC5-834D-72AF8C0C3E35&CMD=WPV

تهیه و تنظیم: حمیده روزبهانی

کارشناس کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی