«آثار عجم» یا «شیراز نامه» تالیف  «محمد نصير بن جعفر فرصت شيرازي» است که کتابت آن توسط «محمد ناهيد شيرازي» انجام شده است. این اثر ابتدا در عصر ناصرالدین شاه قاجار و صدراعظمی میرزا علی‌اصغر خان اتابک ملقب به امین‌السلطان نگاشته شد و بعدها در زمان حکومت پهلوی به چاپ دوم رسید.

مولف در کیفیت تالیف اثر بیان می‌کند که یکی از صاحب منصبان دولت انگلیس توسط یکی از امنای شهر شیراز از وی خواست که بعضی از آثار قدیمی شهر فارس را  نقشه‌برداری کند و مساحت آنها را برای وی به دست آورد. محمدنصیر پس از جمع‌آوری این مطالب، نقشه‌ها را برای شخص واسط ارسال کرد، اما اجل به وی مهلت نداد و تمامی نقشه‌ها جزء ترکه متوفی درآمد و تالیف این اثر به تاخیر افتاد تا  اینکه پس از به حکومت رسیدن حسینقلی خان نظام‌السلطنه – حاکم وقت شیراز- مولف با یادآوری برخی  نقشه‌ها و ترسیم مجدد آنان، گزیده‌ای از آنها را برای حاکم ارسال کرد. نظام‌السلطنه پس از مشاهده آنها به وی دستور داد که علاوه بر معرفی آثار قدیمی شهر شیراز، کوه‌ها، راه‌ها، بیابان‌ها،  تمامی روستاها و قریه‌های مملکت فارس را ترسیم نماید. پس از آن، محمدنصیر به دور ولایت فارس به سفر پرداخت و تمامی آنچه که دیده بود را به رشته تحریر درآورد و آنها را بدون ذره‌ای تغییر در این کتاب به ثبت رسانید.

فرصت شیرازی در این کتاب ناحیه فارس را این‌گونه معرفی می‌کند: «فارس از ممالک جنوبی ایران است و آن محدود است از حد شمالی بقومشه [شهررضا] و جنوبی بحر عمان و خلیج فارس و مشرق به نیریز و مغرب به هرمز و کوه کیلویه».

 در این اثر علاوه بر اطلاعات تاریخی درباره ناحیه فارس، اطلاعاتی درباره اماکن، دریاها، رودخانه‌ها و قنات‌های ناحیه فارس، نام علما و مجتهدین، عرفا و شعرای اهل فارس، اشعاری در مدح ناصرالدین شاه قاجار و اشعار دیگری از مولف موجود است. در انتهای نسخه نیز رساله موسوم به «ذکر سلاطين و حکام شيراز» تالیف کنت ژوزف آرتور گوبينو  - یکی از حکمای شیراز- قرار دارد که توسط فرصت شیرازی به فارسی برگردانده شده است. در این رساله سیاه‌ای از حکام و سلاطین شهر شیراز نوشته شده و از زمان «عبدالملک مروان» -که بنای شیراز را مجددا پایریزی کرد- تا اوائل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار را ذکر کرده است.

این اثر در چاپخانه نادري شهر بمبئی، به سال 1354 قمری، با قطع رحلی و با 596 صفحه نوزده سطری مجدول با کمند منتشر شده است. کتاب داری سرلوح، صفحه عنوان با طرح گل و بوته است. لغات مشکل در حاشیه اوراق معنی شده‌اند و صحفات زوج و فرد رکابه دارد. همچنین تصاویر متعدد و نقشه‌هایی از اماکن تاریخی ناحیه فارس  (تقریبا 50 تصویر) برای درک بهتر مطالب در کتاب دیده می‌شود.

این کتاب در کتابخانه شخصی آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) با شماره 2 ثبت شده و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه با آدرس blib.ir یا با لینک مستقیم زیر برای عموم، بدون نیاز به نام کاربری و کلمه عبور قابل مشاهده است.

http://blib.ir/diglib/GetFile.aspx?FileGUID=44ABF65C-F86E-4B27-8D3A-7583CFB2F940&CMD=WPV

تهیه و تدوین: حمیده روزبهانی

کارشناس کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی