کتاب «جامع التمثيل» تالیف محمدعلي حبله‌رودی - ادیب و نویسنده قرن یازدهم- است. این اثر در اصل نسخه مرتب شده از کتاب «جامع المثال» وی است. این اثر با کتابت محمدباقر بن محمدحسن خوانساري، با تصویرگری محمود نقاش خوانساري و با سعی و اهتمام محمد بن محمدحسن خوشنويس منتشر شده است.

مولف در مقدمه کتاب بیان می‌دارد که فکر تالیف این اثر در مجلس محمدخاتون که در حیدرآباد دکن و با حضور برخی از ادیبان برگزار شد؛ به وی الهام شد. بدین‌گونه که شخصی در آن مجلس اظهار داشت که در زمان شاه عباس صفوی، ضرب‌المثل‌های ت‍رک‍ی‌ ج‍م‍ع‌آوری‌ ش‍د و این اثر برای ترک‌زبانان، گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه گران‌قدری دری‍ن‌ ب‍اب به حساب می‌رود، ای‌ ک‍اش‌ ب‍رای‌ ضرب‌المثل‌های‌ ف‍ارس‍ی‌ ن‍ی‍ز ک‍س‍ی‌ پیش قدم شده و اقدام به جمع‌آوری این تمثیلات می‌کرد. مولف پس از شنیدن این سخن تصمیم گرفت که به جمع‌آوری تمثیلات و ضرب‌المثل‌های فارسی اقدام کند. به طوریکه به گفته اولریش مارزلف - استاد ایرانی‌شناس و اسلام‌شناس آلمانی- حبله‌رودی نخستین پژوهشگر و گردآورنده امثال فارسی شد.

در این کتاب مثل‌ها در 28 باب به ترتیب الفبا تنظیم و بعضی از موضوع‌ها نسبت به نسخه قبلی بیشتر بسط داده شده‌اند و فصل جداگانه‌ای نیز به آن اختصاص یافته است. حبله‌رودی در این کتاب علاوه بر فولکورهای شرقی، شماری از حکایت‌ها و داستان‌هایی که گونه‌های بین‌المللی دارند را نیز جمع‌آوری کرده است. در حقیقت و به استناد سخن اولریش مارزلف جامع التمثیل نه فقط مجموعه محلی بی نظیری است؛ بلکه سند مهمی برای انتشار جهانی داستان‌های رایج نیز به حساب می‌آید.

این کتاب در سال‌های متفاوت منتشر شده است. نسخه مورد نظر قدیمی‌ترین چاپ شناخته شده این اثر است که در سال 1269 قمری، با خط نستعلیق، در قطع رقعی و در صفحات بیست سطری منتشر شده است. کتاب دارای سرلوح و 32 تصویر است. که نام تصویرگر در تصویر «ملک و حاکم و جمعی از تجار از یهود و مسلمان» درج شده است. هرچند احتمال می‌رود که تصاویر این کتاب توسط چند نفر ترسیم شده باشد. صفحات زوج و فرد نیز رکابه دارند.

این نسخه در کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) با شماره 2363 ثبت شده و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه با آدرس blib.ir یا با لینک مستقیم زیر برای عموم، بدون نیاز به نام کاربری و کلمه عبور قابل مشاهده است.

http://blib.ir/diglib/GetFile.aspx?FileGUID=55E4CA8E-0C0B-4C8E-BDE2-DBF26A6738EC&CMD=WPV

تهیه و تدوین: حمیده روزبهانی

کارشناس کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی