عجايب المخلوقات و غرائب الموجودات تاليف زکريا بن محمد بن محمود کموئی قزويني در سال ۶۷۸ قمری است. وی در این اثر به بیان جهان‌شناسی، علم‌الاشیا و شگفتی‌های عالم خلقت می‌پردازد. او کتاب خویش را نخست به زبان عربی نوشت و سپس خود، نسخه‌ای  به زبان فارسی برای استفاده فارسی زبانان تالیف کرد.

کتاب شامل چهار مقدمه و دو مقاله است. مقاله اول در عُلویات است  که به صورت اجمال مشتمل بر سیزده نظر در حقیقت افلاک، اشکال، اوضاع و حرکات آن است. مقاله دوم در سُفلیات است و آن شامل عناصر و معدنیات، نباتات، حیوانات و تمامی کائنات روی زمین از قبیل ماه‌ها، فصول سال، ستارگان، دریاها، رودهاو ...است.

مولف در مقدمه ذکر می‌کند که پس از مطالعه قرآن و آیات شریف «قل سیروا فی الارض فانظروا ....»، و «تَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» و ... به بررسی آیات وروایات پرداخته و بر اساس آنان به نگارش این کتاب دست یافته است.

چاپ سنگی این اثر با کتابت نصرالله تفرشي کبرداني و تصاویر آن توسط - استاد بزرگ - میرزا علیقلی خوئی به تصویر کشیده شد. میرزا علی  نزدیک به 300 تصویر از موجودات خیالی را که قزوینی بر اساس روایات و آیات قرآنی در کتابش به آن اشاره کرده را رسم نموده است.

این اثر در تهران به سال 1264 قمری در 234 صفحه با قطع رحلی و به خط نستعلیق در صفحات مجدول منتشر شده است. کتاب دارای سرلوح است و صفحات فرد رکابه دارند و تصاویر در همان صفحه و در بطن متن قرار گرفته اند.شماره صفحات تنها در صفحات زوج قرار گرفته و صفحات فرد در شماره گذاری لحاظ نشده است.

چاپ سنگی این کتاب در کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی با شماره 1901 ثبت شده است.

لازم به ذکر است که نسخه خطی این اثر نیز در پایگاه کتابخانه با شماره ثبت 3106 ثبت شده و نسخه به زبان عربی است. همچنین تصاویر مرسوم در آن نیز درباره علم جغرافیا است.

هر دو اثر از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه با آدرس blib.ir یا با لینک‌ مستقیم زیر برای عموم، بدون نیاز به نام کاربری و کلمه عبور قابل مشاهده است.

چاپ سنگی

http://www.blib.ir/diglib/GetFile.aspx?FileGUID=2FF9F785-A635-493E-A84C-02EA5F3E73EC&CMD=WPV

نسخه خطی

http://www.blib.ir/diglib/GetFile.aspx?FileGUID=63560F44-BA21-4FD1-966A-5201EF72E873&CMD=WPV

تهیه و تدوین: حمیده روزبهانی

کارشناس کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی