سی و پنجمین جلسه از کارگاه آموزشی "پژوهش در محیط وب" از سری جلسات دورهمی علمی کتابداران با موضوع آشنایی با گوگل اسکالر و با تدریس دکتر سید مهدی طاهری به صورت مجازی، در تاریخ 22 اردیبهشت 1400 از طریق سامانه وبینار در پلتفرم LMS  تشکیل گردید.

در این کارگاه که به همت کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی برگزار می گردد، دکتر طاهری مدرس کارگاه در ابتدا خاطرنشان کردند که برای ایجاد اکانت گوگل اسکالر اگر بخواهید صفحه شما به صورت عمومی نمایش داده شود، نیاز به ایمیل سازمانی یا دانشگاهی دارید. به همین منظور دانشجویان و پژوهشگران دانشگاهی می‌توانند از دانشگاه محل تحصیل یا تدریس خود آن را دریافت کنند.

در قسمت کادر جستجوی گوگل اسکالر هر عنوانی را جستجو کنید که دارای مقالات  زیادی باشد، تمام مواردی را که در گوگل اسکالر موجود است برای شما نمایش می‌دهد. گاهی در سمت راست صفحه فایل پی‌دی‌اف مقالات موجود است که نشان می‌دهد نسخه تمام‌متن آن در دسترس است و با کلیک بر روی آن می‌توانید مقاله را دریافت و یا مطالعه نمایید.

نکته: باید توجه داشته باشید که در گوگل اسکالر نمی‌توانید متن مقالات خود را بارگزاری کنید، چراکه گوگل اسکالر یک موتور کاوش است. البته می‌توانید مقالات خود را در محملهای دیگر همچون ریسرچ گیت بارگزاری کرده و لینک آن را در گوگل اسکالر بیاورید که در زمان جستجو، در دسترس و قابل بازیابی باشد.

در قسمت پروفایل شخصی خود در گوگل اسکالر در ذیل هر مقاله، تمام استنادهایی که به مقاله شما شده است، نشان داده می‌شود. همچنین مقالات مرتبط با موضوع مقاله شما نیز آورده می شود. گزینه related article که در ذیل هم مقاله نمایش می دهد، مقالاتی را نشان می‌دهد که از لحاظ محتوا به مقاله شما مرتبط باشد و نیز گزینه all versions تمام نسخه‌هایی که از این مقاله در کل وب ایندکس شده است را نشان می‌دهد. اما این به آن معنا نیست که شما از همه نسخه‌ها می‌توانید تمام‌متن دریافت کنید، بلکه بسیاری از آنها نیاز به لاگین دارند و باید با اکانت شخصی وارد شوید تا بتوانید به تمام‌متن مقاله دسترسی داشته باشید. فقط آن مواردی که در کنار سمت راست آن فایل پی  دی اف موجود باشد، مستقیماً و به صورت رایگان قابل دسترس است.

در قسمت جستجو، پس از جستجو و بازیابی موارد مورد نظر شما، گزینه recommended article وجود دارد که شامل مقالاتی می شود که در حوزه مرتبط با موضوعات مورد نظر شما است، که این پیشنهاد براساس مطالب موجود در اکانت شخصی گوگل اسکالر شما است و با توجه به آن مطالب، ارائه می‌گردد. لذا تاکید می‌شود که برای جستجو، با اکانت شخصی وارد شوید. در قسمت پایین‌تر صفحه مقالاتی متناسب با رخدادهای روز دنیا نمایش داده می‌شود. مثلا امروزه و در وضعیت کنونی که جهان درگیر ویروس کووید نوزده است، مقالات پیشنهادی درباره این موضوع از ناشران معتبر پیشنهاد می‌شود.

وقتی با اکانت شخصی خود وارد گوگل اسکالر می‌شوید، برای خود یک پروفایل شخصی ایجاد کرده‌اید و می‌توانید به آن وارد شوید و ویرایش نمایید. در این قسمت گزینه‌های مختلفی برای تنظیمات شخصی و ویرایش پیش‌رو دارید. در این صفحه شما امکان ایجاد عکس پروفایل، تغییر یا حتی حذف آن را دارید. قابلیت اضافه کردن نویسنده‌های همکار (co-authors) یا حذف آن نیز وجود دارد. در قسمت بعدی، برای افزودن مقالات خود در پروفایل با انتخاب گزینه (+) می‌توانید به صورت گروهی (add article group) یا به صورت تکی(add article) مقالات خود را اضافه کنید. شما باید ابتدا گزینه اول را انتخاب نمایید تا همه مقالاتی که به اسم شما وجود دارد نمایش داده شود و سپس آن را ویرایش نمایید، چون به دلیل تشابه اسمی احتمال خطا وجود خواهد داشت و سپس گزینه‌های بعدی که در جای خود به صورت مشروح توضیح داده می‌شود. گزینه سوم (add manually) برای مقالاتی است که هنوز در گوگل ایندکس نشده‌اند یا کارگاهی برگزار نموده‌اید که می‌توانید خودتان به صورت دستی وارد کنید. گزینه چهارم مربوط به آپدیت اطلاعات است که توصیه نمی‌شود از آن استفاده کنید، چون ممکن است در فرایند بروزرسانی، مقالاتی را به لیست شما اضافه کند که متعلق به شما نیست و مشکل ساز شود. لذا از این مورد صرف نظر کنید و سعی کنید خودتان هر چند وقت یکبار مقالات خود را روزآمد کنید. در آیتم بعدی این قابلیت وجود دارد که موارد پاک شده را ببینید و بازیابی کنید.

نکته: گاهی این سوال پیش می‌آید که چرا فلان پژوهشگر H-index بالایی ندارد؟ یا چرا مقالات فلان پژوهشگر استنادات کمی دریافت کرده است؟ این موارد به چند دلیل اتفاق می‌افتد: یکی به حوزه موضوعی آن رشته بستگی دارد و افرادی که در آن حوزه موضوعی فعالیت می‌کنند. هرچقدر حوزه موضوعی، تخصصی‌تر باشد، تعداد افراد کمتری در آن حوزه فعالیت می‌کنند و این باعث می‌شود افراد کمتری به آن استناد نمایند. دیگر اینکه به نوع مقاله بستگی دارد. به عنوان مثال، مقالات مروری (review article) استنادات زیادی دریافت می‌کنند. اما مقالات پژوهشی که موضوع تخصصی و خاصی دارند، استناد کمتری دریافت می‌نمایند. به عنوان نمونه، در حوزه کتابداری مقالات شاخه علم‌سنجی استنادات زیادی دارند، ولی در شاخه میانکنش‌پذیری فراداده‌ای در موتورهای کاوش، از آنجایی که موضوع بسیار تخصصی است و افراد کمی در این شاخه مشغول فعالیت هستند، مقالات این حوزه استنادهای خیلی کمتری دریافت می کنند.

در جلسات بعدی به چگونگی ایجاد پروفایل گوگل اسکالر و جزئیات بیشتر آن می پردازیم.

گزارش از: بنت الهدا موحدی محب