جلسه 34 پژوهش در محیط وب (شبکه های کتابشناختی3)

در جلسات گذشته دکتر طاهری در خصوص شبکه‌های کتابشناختی به عنوان یکی از منابع غنی وبی که ممکن است بسیاری از آنها را حتی در محیط‌های کاوش عمومی پیدا نکنید و شامل هم منابع فارسی می‌شوند و هم خدمات بسیار خوبی ارائه می‌کنند، صحبت کردند. جلسه گذشته اختصاص داشت به بحث شخصی سازی خدمات در world cat که یک برنامه یا یک فهرستگان جهانی است و شبکه OCLC به عنوان بزرگترین فهرستگان جهان با چندین میلیارد پیشینه فراداده‌ای ایجاد کرده است. همچنین در مورد world cat و قابلیتهای خاص آن نکاتی گفته شد. world cat علاوه بر اینکه دسترسی به پیشینه‌ها را فراهم کرده و کاربر می‌تواند بیش از ده هزار رکورد را در آن مشاهده کند، امکانات بسیار زیادی برای شخصی سازی خدمات دارد که درباره آنها صحبت شد. این خدمات شخصی سازی را به عنوان نمونه ارائه دادیم، به این معنا که در سایر شبکه‌های مشابه نیز این خدمات را خواهیم دید و این به عنوان نمونه‌ای ست که بتوانید با آنها آشنا شوید و اگر لازم شد از منابع مختلف وب در مطالعات و پژوهش های خود استفاده نمایید و در فعالیتهای خود از این قابلیتها آگاه باشید.

در ادامه مباحث world cat اولاً توصیه می شود وارد هر محیط کاربری که می شوید، حتی الامکان با اکانت شخصی خود وارد شوید(log in) چراکه خدماتی که در مراجعات بعدی شما به این شبکه‌ها ارائه می‌شود، براساس تجربه کاربری (UX) شماست که با توجه به کلیکها یا لاگهایی است که از شما ثبت شده است. بنابراین توصیه می‌شود در استفاده از این ابزارها، حتماً با اکانت شخصی وارد شوید. چون متناسب با نیاز شما خدمات و پیشنهادهایی نیز به شما ارائه می‌کند که می تواند بسیار موثر باشد.

زمانی که در محیط world cat با اکانت شخصی خود لاگین می‌شوید، صفحه اول درست همانند صفحه اول world cat است و تفاوتی با آن ندارد، جز آنکه اگر با اکانت شخصی وارد شوید، متناسب با نیاز شما خدمات ارائه می‌کند و این بسیار مهم است و نشان دهنده این است که شخصی‌سازی خدمات چقدر در این سیستم ها برجسته و کمک‌کننده است.

در ابتدا توصیه می‌شود که پروفایل خود را ویرایش نمایید و اطلاعات شخصی از جمله منطقه جغرافیایی خود را در آن وارد نمایید که از این طریق سیستم بتواند اطلاعات نزدیکترین کتابخانه ها به منطقه جغرافیایی شما را ارائه دهد.

در قسمت ویرایش پروفایل، می‌توانید پروفایل خود را یا خصوصی و شخصی کنید و یا عمومی باشد. که اگر خصوصی(privet) باشد، اکانت شما را دیگران نمی‌توانند ببینند، ولی اگر عمومی (public) باشد، قابل مشاهده برای عموم خواهد بود. حتی در حالت خصوصی اکانت شما قابل جستجو برای دیگر کاربران نیز نخواهد بود و همچنین لیستهای شما نیز دیده نمی‌شود. اما در حالت عمومی هم اکانت و هم لیستها قابل مشاهده و جستجو و علاقه‌مندی ها، تگ‌ها و ... قابل رویت خواهدبود. بنابراین ویرایش پروفایل در ارائه خدمات متناسب با نیاز شما بسیار تاثیرگذار است.

در قسمت ویرایش پروفایل بخشی است مربوط به علاقه‌مندی‌ها که در آن می توانید موضوعات مورد علاقه خود را یادداشت کنید تا از طریق آن خدمات SDI برای شما نشان داده شود یا اصطلاحاً alert دهد. همچنین می‌توانید پسورد پروفایل خود را تغییر دهید و می‌توانید در قسمت نتایج بدست آمده که کتابخانه‌های مختلف را نمایش می‌دهد، کتابخانه‌های مورد علاقه خود را لایک کنید و به لیست علاقه مندی های خود (favorite library) اضافه کنید که این باعث می شود، در جستجو های بعدی ابتدا آن کتابخانه ها بازیابی شود.

گزینه بعدی save search است که می‌توانید جستجوهایی را که قبلاً انجام داده‌اید ذخیره نمایید و هر بار که نیاز باشد، تکرار کنید. نتایج این جستجو با هر بار جستجو ممکن است که تغییر کند و به آن اضافه شود یا حتی رنک آن تغییر کند و هر زمان، با توجه به تجربه کاربری(UX) که سیستم از شما ثبت می‌کند و یا علاقه‌مندی‌هایی که برای سیستم تعریف کرده‌اید، بازیابی صورت می‌گیرد.

گزینه دیگر(review) است که می‌توانید برای هر منبعی که بازیابی می‌کنید یک یادداشت بنویسید و نظر خود را ثبت کنید. این امکان بسیار ارزشمند است، چرا که می‌توانید آن را به اشتراک بگذارید تا دیگران هم استفاده کنند و یا اینکه می‌توانید یادداشت را برای خود به صورت شخصی نگهداری کنید. این توضیح که در قالب یادداشت است، هم برای خود پژوهشگر موثر و مناسب است و هم برای دیگر کاربران و پژوهشگران.

مورد بعدی، امکان ایجاد(tag) است. به این شکل که می‌توانید روی منابعی که بازیابی کرده‌اید و بازدید نموده‌اید، تگ موضوعی ایجاد کنید، که به آن folksonomy یا رده بندی مردمی می‌گویند و به آنها سرعنوان موضوعی و ... اختصاص داده می‌شود که از طریق آن سرعنوانها قابل جستجو هستند. امکان حذف یا ویرایش تگ هم وجود دارد. علاوه بر تعیین تگ برای هر منبع می‌توانیم آن را rate کنید، یعنی به آن امتیاز دهید. فایده این امتیازدهی این است که در بازیابی‌های بعدی OCLC آن منابعی که rate بالاتری دارند را زودتر بازیابی می‌کند و این یعنی منبع مفیدتری بوده و مورد استفاده و تایید پژوهشگران دیگر نیز بوده است.

امکان دیگری که وجود دارد اینکه امکان یا دسترسی به فروش منبعی که بازیابی می کنیم را نشان می دهد که در کجا و چگونه به فروش می‌رسد و با توجه به نیاز و موقعیت جغرافیایی خود می‌‎توانید نسبت به خرید آن اقدام کنید.

آیتم بعدی که وجود دارد similar item است که منابع مرتبط با منبع مورد نظر را نشان می‌دهد، همانطور که قبلاً هم گفته شد، در صفحه جستجو می‌توانید جستجو را ذخیره کنید، به این شکل که برای جستجوی خود عنوان تعیین کنید تا در بازیابی‌های آینده از همان جستجو استفاده نمایید. این جستجوی ذخیره شده، امکان بروزرسانی دارد و با کلیک روی آن آپدیت جدید آن نمایش داده می‌شود، چرا که در هر بار جستجو، نتایج متفاوتی بازیابی می‌گردد و منابع جدید به آنها اضافه می‌شود و باز همانطور که پیشتر اشاره شد، شبکه OCLC در هر ثانیه، اطلاعات کتابشناختی 12 منبع را به جموعه world cat اضافه می‌کند.

امکان دیگری که در سرویس OCLC وجود دارد، نوشتن توضیح برای لیستهایی است که ذخیره می‌کنید و اگر این لیستها عمومی یا (public) باشد، کاربران دیگر که در جستجوی خود به این لیست برخورد می‌کنند می‌توانند توضیحات لیست را نیز ببینند. در قسمت بالای لیست سه تب (tab) وجود دارد:

بت اول: details and notes view جزئیات هر لیست را به صورت کامل نشان می‌دهد. اطلاعات مختلفی از این لیست می‌دهد. در همین تب، امکانات زیادی از قبیل انتقال منبع خاص(move) کپی منبع خاص(copy) و حذف منبع خاص(delete) وجود دارد. علاوه بر آن می‌توان به منبع خاص، تگ اضافه کرد(add tags). همچنین برای هر منبع می توان یادداشت جداگانه نوشت و می‌توانید با گزینه (sort by)آیتم‌های موجود در هر لیست را به دلخواه منظم کنید و تعیین نمایید که بر اساس حروف الفبا، اسم نویسنده، عنوان یا موضوع مرتب شوند. بعلاوه می‌توانید تعیین نمایید که در هر صفحه چند رکورد نمایش داده شود، که امکان نمایش تا 100 مورد در هر صفحه وجود دارد.

تب دوم: با عنوان(covers only) است که تعیین می‌کند عکس جلد منبع را نشان دهد.

تب سوم: (citation view) است. اگر ما بخواهیم در پژوهش خود از هر کدام از این منابع استفاده کنیم، باید حتماً استناد بدهیم و شیوه استناددهی نیز باید استاندارد باشد. البته بسیاری از سیستم‌های جهانی به صورت پیش‌فرض خروجی استاندارد می‌دهند و دیگر نیازی به اتلاف وقت زیاد ندارد، این خروجی ها شامل فرمتهای html، end note و ... می شود.

تقریباً تمامی امکانات و سرویسهای سیستم world cat از شبکه کتابشناختی OCLC شرح  داده شد. در آخر این نکته را هم یادآوری می‌کنیم که در گوشه سمت راست صفحه اصلی گزینه permalink?? قرار دارد که لینک دائمی منبع مورد نظر شماست و برای ارجاع در کار پژوهشی این لینک باید ارائه شود. این لینک مختص این کتاب است و هر زمان بر روی آن کلیک شود همین منبع را برای شما بازیابی می کند.

نکته آخر اینکه در قسمت جستجوی پیشرفته (advance search) اگر گزینه open access را فعال کنید، تمام منابع بازیابی شده به صورت تمام متن(full text) و رایگان قابل دسترس خواهد بود.

گزارش از: بنت الهدا موحدی محب