«جواهرالحکمه ناصري» یا «امراض عصبانیه» ترجمه جلد نهم کتاب «علم الامراض» تاليف «کريزل فرانسوی» است که توسط «میرزا علی دکتر، ملقب به معتمدالاطباء و رئيس‌الاطباء» ترجمه و به اهتمام «عباس باسمه‌چي همدانی» در زمان ناصرالدین شاه قاجار منتشر شده است. جلدهای قبلی کتاب علم الامراض با عنوان «پاتولوژی» توسط م‍رح‍وم‌ م‍ی‍رزا رض‍ای‌ دک‍ت‍ر -م‍ع‍ل‍م‌ س‍اب‍ق‌ م‍درس‍ه‌ م‍ب‍ارک‍ه‌ دارال‍ف‍ن‍ون- ب‍رای‌ م‍ت‍ع‍ل‍م‍ی‍ن‌ مدرسه دارالفنون ت‍رج‍م‍ه‌ شده است.

میرزا علی، پزشک مخصوص ناصرالدین شاه و «کامران میرزا ملقب به نایب‌السلطنه»، رئیس کل اطباء و جراحان نظام، معلم کل طب و تشریح مدرسه دارالفنون، مدیر مجلس حفظ صحت نظامی و سرتیپ اول بوده است. وی در ابتدای کتاب بیان می‌کند که پس از ترجمه كتاب امراض عصباني و تاليف تشريح مصور موسوم به «جواهر التشريح» چون به تدريس طب و جراحي مشغول بوده توانسته بعضي تحقيقات از ساير كتب و مخصوصا معالجات و عمليات بيشتری بر اثر کریزل بیافزاید تا آن را از سایر کتب بي‌نياز کند و برای همه افراد كافي باشد. بنابراین، به تاليف اين كتاب اقدام نموده و آن را به ناصرالدين شاه قاجار تقديم کرده و کتاب خویش را جواهر الحكمه ناصري مسمي نموده است.

کتاب حاضر شامل یک مقدمه، هشت کتاب و یک خاتمه به شرح ذیل است:

کتاب اول در امراض قلب و اقسام عروق، کتاب دوم در امراض جهار تنفس، کتاب سوم در امراض جهاز هضم، کتاب چهارم در امراض جهاز بول و تناسل، کتاب پنجم در امراض دماغ و نخاع، کتاب ششم در امراض اعضاء حرکت (جهاز محرک)، کتاب هفتم در امراض عامه، کتاب هشتم در امراض مزاجیه و در خاتمه کتاب نیز در امراض مختلفه است .در اب‍ت‍دای‌ ک‍ت‍اب‌ نیز ف‍ه‍رس‍ت‌ م‍طال‍ب‌ به صورت مفصل‌ و در ان‍ت‍ه‍ای‌ ک‍ت‍اب‌ غ‍ل‍طن‍ام‍ه‌  قرار دارد. همچنین تصویر مجلس درس مولف در مدرسه دارالفنون در صفحه اول کتاب  و تصاویری برای درک بهتر مطلب در صفحات دیگر کتاب ترسیم شده است.

این کتاب در چاپخانه مدرسه دارالفنون (تهران) به سال ‎۱۳۰۴ قمری در ‎628‎ صفحه بیست و دو سطری، به خط نسخ و در قطع وزیری منتشر شده است. صفحات کتاب نیز دارای واترمارک است.

اثر حاضر در کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی با شماره 1446 ثبت شده و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه با آدرس blib.ir یا با لینک‌ مستقیم زیر برای عموم، بدون نیاز به نام کاربری و کلمه عبور قابل مشاهده است.

http://www.blib.ir/diglib/GetFile.aspx?FileGUID=B4D3B0FE-6ABB-414E-BBF2-4177871F7836&CMD=WPV

تهیه و تدوین: حمیده روزبهانی 

کارشناس کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی