شیوه نامه های مختلف و استایلهای مختلفی در مجلات وجود دارد، مثلا برای ایرانداک که شیوه‌نامه ایران است و براساس روش شیکاگو یا روش ونکوور ساخته شده و برای انجمن زبانشناسی مدرن است.

اما یکی از مهمترین روشها که در حوزه علوم انسانی استفاده می شود، روش APA است که بسیار متداول است و در ایران هم به این روش اهمیت زیادی می دهند و به راحتی می توانیم از آن استفاده نماییم. معمولاً مجلاتی که دارای ساختار و مدیریت خوبی هستند، حتماً استایل و شیوه خود را بیان می کنند که این گونه مجلات معمولاً ویراستار استناددهی دارند و زمانی که مقاله شما مورد پذیریش قرار می گیرد، استنادها را چک می‌کنند، چرا که ممکن است سیاستهای خاصی داشته باشند. بنابراین حتی اگر مجله ای شیوه نامه مدونی اعلام نکند، بهتر است که شما برای ارائه مقاله خود از یک شیوه نامه معتبر استفاده نمایید.

به عنوان مثال برخی از مجلات نام نویسنده خارجی را به صورت فارسی آوانویسی می کنند و معادل آن را در پانویس ذکر می‌کنند. اما در حال حاضر بیشتر مجلات، بخصوص مجلاتی که در نمایه های بین المللی ایندکس می شوند، معمولاً می‌خواهند که به شکل انگلیسی بیاورید. زیرا یکی از معیار این است که حداقل چکیده و رفرنسها به شکل انگلیسی نوشته شود تا مقاله شما توسط مجله در پایگاههای استنادی مثل اسکوپوس ایندکس شوند. بنابراین این نکته بسیار مهمی است که چه مجله‌ای را برای انتشار انتخاب می نمایید و در پذیرش مقاله شما تاثیرگذار است. برای این امر می توانید با مجله مکاتبه کنید و یا مقالات مشابه مقاله خود را که در آن مجله چاپ شده است بخوانید و یا حتما به شیوه نامه ها و دستورالعملهایی که برای تدوین مقاله داده شده مراجعه نمایید از جمله اینکه شیوه نامه و استایل استناددهی آن چیست.

مجله ایرانداک که بهترین مجله علوم انسانی در ایران است و تا کنون دوبار این رتبه را در کشور بدست آورده است، خود، شیوه‌نامه خاصی دارد و از روش شیکاگو استفاده می کند و ویراستارانی صحت استناددهی مقالات را پس از پذیرش بررسی می‌کنند. مهمترین ویژگی که شیوه نامه ایرانداک دارد، اینکه کاملاً سیستماتیک و ساختارمند است و این برای پردازشهای ماشینی مناسب خواهد بود. و باعث یکدستی در شکل می شود و از یک سری استانداردهای بین المللی تبعیت می کنند که بسیار کمک کننده خواهد بود.

نکته:

علاوه بر این شیوه های استناددهی ، باید ISBD را نیز در نظر بگیرید، استانداردهایی داریم با عنوان استانداردهای بین المللی توصیف کتابشناختی (ISBD) که فایلهای رایگان آن در ایفلا موجود است که این استانداردها بسیار کمک کننده است و اگر چه این شیوه نامه مرتباً آپدیت می شوند، ویژگی های مختلف را در نظر می گیرند. اگر دچار ابهام شدید و مشکلی ایجاد شد، ISBD کمک کننده خواهدبود. مثلاً گاهی پیش می‌آید که نویسنده یک اثر سازمان است و برای استناددهی آن با ابهام روبرو می شویم که از استاندارد ISBD استفاده می کنیم و یا شیوه های نقطه گذاری را بسیار دقیق بیان نموده است. و یا گاهی به موارد استثنا برمی‌خوریم که در شیوه نامه های متداول دستورالعملی برای آن ذکر نشده است و ISBD خیلی به ما کمک می‌کنند و به این دلیل که هم ساختار توصیف را دارند و هم نقطه گذاری ها و نشانه گذاری ها را، شما می‌توانید از آن بعنوان مکمل استفاده کنید.

معمولاً برای افراد، استناددهی آنلاین کمی سخت، ولی بسیار کارآمد و مفید است. به این معنا که اگر شما نسخه آنلاین از مطلبی را پیدا کنید بسیار راحتتر خواهید بود که به آن نسخه استناد کنید. در استناد به نسخه های آنلاین حتما باید به تاریخی که از آن وبسایت یا صفحه استفاده می کنید دقت کافی نمایید و تاریخ آن نیز در استناد ذکر شود. چرا که ماهیت وب پویاست و ممکن است که در طول زمان آدرس صفحه تغییر کند و بعد از دو یا سه سال اگر مجدداً مراجعه شود ممکن است آن صفحه چنین محتوایی نداشته باشد و با نشان دادن تاریخ بازدید صفحه، خود را تبرئه نمایید.

نکته مهم دیگر DOI است که کمابیش با آن آشنایی دارید و در نشریات ایران نیز رفته رفته وارد شده است.DOI مبتنی بر سازمان است و براساس ناشر نیست. بنابراین شماره اولیه آن ارجاع به سازمانی است که شی دیجیتال را منتشر و قابل دسترس کرده است. مشکلی که تاکنون وجود داشته اینکه DOI تا کنون به نام شرکت صادر کننده آن صادر می شده است و به نام سازمان منتشر کننده مجله نبود، اما الان از طریق کراسرف، می‌توان DOI را به نام سازمان منتشر کننده مجله گرفت.

DOI: digital object identifier   چیزی شبیه به ISBN است، با این تفاوت که واحد است و به خود منبع دیجیتال استناد داده می شود. اساس آن سازمانی است. به این معنا که برای 2000 نسخه کتاب یک شناسه ISBN صادر می شود ولی برای شی دیجیتال، اگر این 2000 نسخه توسط سازمانهای مختلف متنشر شود، برای هرکدام یک شناسه DOI اختصاص پیدا می کند.

DOI   در سطح آیتم است و استفاده از آن کار را بسیار آسان کرده است. به این شکل که فقط عنوان و نام پدیدآورنده مقاله و DOI آن نوشته می شود. این کار، استناددهی را بسیار آسان کرده است. بنابراین استناد به منابع آنلاین در مقابل منابع فیزیکی بسیار آسانتر است. ضمن اینکه یکدستی به وجود می آید و این بسیار عالی است، معمولاً توصیف مناسبی هم ارائه می دهد و نقطه گذاری ها، استاندارد صورت می گیرد که این امر در پردازش سیستم های ماشینی بسیار موثر خواهد بود. بخصوص در نمایه های استنادی، پایگاههایی مثل اسکوپوس و WOS این شیوه کمک می کند که خیلی راحت نمایه استنادی تولید کنید.

نکته:

برای استناددهی منابع فارسی در مقالات انگلیسی، شیوه های مختلفی وجود دارد: چیزی که معمول است به این صورت است که، نام نویسنده و عنوان منبع را به صورت ترجمه انگلیسی آورده و در انتهای آن، داخل پرانتز عبارت (in Persian) نوشته می شود، چرا که در همه منابع، حتی اگر فارسی هم باشند، عنوان و چکیده به انگلیسی نیز نوشته می شود. شیوه شیکاگو نیز به این صورت است. البته بیشتر سبکها شبیه به یکدیگر هستند. تاریخ اثر بهتر است که به میلادی ذکر شود، زمانی که مقاله به زبان انگلیسی برگردانده می شود، پس بهتر است که تاریخ آن نیز به میلادی تغییر پیدا کند. چرا که تاریخ شمسی برای انگلیسی زبانها معنا پیدا نمی کند.

برای مقالاتی که هنوز منتشر نشده اند و یا برای داوری ارسال شده و هنوز به مجله ای ارسال نگردیده، طبق شیوه APA عبارت (on publish manuscript) در مورد مقالات نوشته می شود و برای کتاب بیشتر عبارت (in press) به معنای زیر چاپ نوشته می شود. حتی می توان با شیوه های خاص و تعریف شده به جواب ایمیلها و گفتگوهای حضوری، جزوه ها و برنامه های تلویزیون و فیلمها نیز استناد داد.

انواع چکیده:

زمانی که مقاله کامل شد و به اتمام رسید، باید یک چکیده برای آن تهیه کنید، چکیده فارسی و چکیده لاتین

برای اینکه بتوانید در محیطهای  اطلاعاتی بین المللی مطرح شوید، حتما باید چکیده و عنوان انگلیسی برای مقاله خود داشته باشید. همه مجلات این شرط را دارند و مقالاتی که بخواهند در پایگاههای استنادی مختلف مانند ISC و اسکوپوس و WOS ایندکس شوند، باید چکیده، رفرنس و عنوان لاتین داشته باشند. نوع چکیده را ساختار مجلات تعیین می کند. اما بیشتر مجلات شیوه های ساختارمندی ندارند و بازخوردی نسبت به نوع چکیده نمی دهند. در هر صورت شما باید انواع چکیده را بشناسید . دراینجا فقط متداول ترین های آنها را توضیح می دهیم . انواع چکیده حدود 40 الی 50 نوع است.

مهمترین نوع چکیده، چکیده تمام نماست (informative abstract) و آن چکیده ایست که برای کارهای پژوهشی تهیه می شود. در کارهای پژوهشی که مقاله، گزارش یک پژوهش یا طرح پژوهشی است و یک پژوهش گزارش می شود، اصطلاحاً report  می شود. این گزارش به صورتهای مختلف می تواند باشد. اما اگر گزارش پژوهش باشد، باید از چکیده تمام نما استفاده کنیم. چکیده تمام نما چکیده ای ست که حجم آن بین 150تا 250 کلمه است. بخصوص برای مقالات، البته برای پایان نامه متفاوت است و گاهی تا 500 کلمه هم می تواند باشد. این چکیده می تواند به صورت ساختارمند باشد.(structure abstract) به این صورت که بخشهای مختلف چکیده به صورت تفکیکی می آیند.

چکیده ساختارمند می تواند در انواع چکیده اعمال شود. این تقسیم بندی در مورد شیوه تنظیم چکیده است یعنی می تواند چکیده از نوع راهنما و ساختارمند باشد. در حقیقت ساختارمندی به نوع چکیده از لحاظ محتوا مربوط نمی شود، به شکل تنظیم محتوا در چکیده مربوط است.

در چکیده تمام نما این اجزا باید باشند:

1. هدف پژوهش
2. روش شناسی پژوهش که شامل روش پژوهش، جامعه پژوهش، ابزار و روش گردآوری داده ها و ... است.
3. یافته های پژوهش
4. نتیجه گیری که در یک الی دو خط نتیجه نهایی پژوهش بیان می شود. این چهار مورد حتما باید در چکیده تمام نما رعایت شود. یعنی خواننده از خواندن کل محتوا بی نیاز باشد و هر اطلاعاتی که نیاز دارد در چکیده تمام نما وجود داشته باشد.

چکیده باید در یک پاراگراف نوشته شود، اگر در بیش از یک پاراگراف باشد نادرست است، مگر چکیده از نوع ساختارمند باشد که هر تیتر در یک پاراگراف نوشته می شود. فعل ها در چکیده باید زمان گذشته باشد. ولی در یافته های پژوهش می توان زمان حال آورد، چون ممکن است هنوز یافته های پژوهش ادامه داشته باشند.

دومین نوع، چکیده راهنماست (indicative abstract) که این نوع چکیده برای مقالات مروری و مقالات فنی و یا برای یک نقطه نظر خاص استفاده می شود. چرا که مقاله پژوهشی نیست که بخواهد پژوهشی را گزارش کند. چکیده راهنما، خواننده را از خواندن متن بی نیاز نمی کند و صرفاً ضرورت مطالعه را نشان می‌دهد و خواننده متوجه می شود که این مقاله درباره چه موضوعی صحبت می کند. حجم این نوع چکیده بین 75 تا 150 کلمه است.

مطالبی که در چکیده راهنما بیان می شود: یکی دامنه موضوعی که مقاله درباره آن صحبت می‌کند. پس از آن منطق و استدلال آن نوشته را بیان می کند و رویکرد مقاله را عنوان می‌کند. مثلاً مقاله تحلیلی یا انتقادی و یا ... است. سپس دیدگاه مورد بررسی مقاله را می‌گوید و در آخر نتیجه گیری انجام می شود. که این چکیده نیز می‌تواند ساختارمند یا غیرساختارمند باشد. ساختارمند به این معنی که هر قسمت به صورت جداگانه با تیتر مشخص شود و غیرساختارمند یعنی بدون تیتر در ادامه یکدیگر مطالب چکیده عنوان شود.

بنابراین اگر مقاله ای غیر از نوع پژوهشی باشد، توصیفی، تحلیلی، مروری و ... بهتر است که از چکیده راهنما استفاده کنیم.

نوع دیگر چکیده، چکیده تمام نما-راهنماست که شبیه دو چکیده قبلی است، بخصوص برای مقالات مفهومی. حجم آن هم شبیه چکیده راهنما بین 75تا 150 واژه است و معمولا برای مقالات مفهومی، زمانی که می خواهیم یک پدیده را برای مخاطب با تحلیل خیلی عمیق تبیین کنیم به کار می رود.

چکیده دیگری که وجود دارد، چکیده مبسوط است که به نام چکیده گسترده هم خوانده می شود. (extended abstract)

برای مقالات همایشها و مسابقات مقاله نویسی از چکیده مبسوط استفاده می شود، بسیاری از مجلات هم از شما می خواهند که چکیده مبسوط بنویسید. مثلاً ایرانداک چکیده 400 الی 500 کلمه ای می خواهد که خود به نوعی چکیده مبسوط به حساب می‌آید.

این چکیده شامل: عنوان که باید کامل نوشته شود، یک کد کنترلگر که معمولاً کد ثبت مقاله در سیستم آنلاین است و جایی که مقاله را به آن ارسال می کنیم به مقاله اختصاص می دهد. پدیدآورندگان به ترتیب نقش ذکر و وابستگی سازمانی و آدرس ایمیل هر کدام را باید عنوان کنیم. چکیده مبسوط دارای مقدمه است، در این مقدمه که باید به صورت کوتاه بیاید، مقداری توصیف وجود دارد، بعد از توصیف، به بیان مسئله و مرور پیشینه‌ها در مقدمه می پردازیم. تمام این موارد باید کوتاه باشد و بعد از مقدمه متن اصلی، روش شناسی، یافته ها و بحث و نتیجه گیری بیان می شود و در آخر رفرنسها نیز به صورت کاملاً خلاصه در این نوع چکیده ذکر می‌شود. این موارد مربوط به چکیده مبسوط است که اگر بخواهید چکیده گسترده یا مبسوط بنویسید باید از این استاندارد تبعیت کنید.

با وجود اینکه تعداد واژگان چکیده مبسوط 400 الی 500 واژه است، در برخی همایشها حجم چکیده مبسوط را تا 1000 واژه نیز مجاز دانسته اند. ولی در استانداردها همان 500 واژه است. استاندارد ISO214 درخصوص استانداردهای چکیده هاست.

طبق همین استاندارد کلیدواژه هایی که در انتهای چکیده می آید، باید از خود چکیده استخراج شده باشد.

نوع دیگری از چکیده به نام چکیده برهیخته یا چکیده ماشینی است (extracted abstract) که به آن (extraction) چکیده ساخته شده توسط ماشین می گویند. به این صورت که از داخل متن مقدمه، مرور پیشینه، بیان مسئله ، نتیجه گیری و روش شناسی و ... چند جمله استخراج و به عنوان چکیده کنار هم چیده می‌شود.

پایان جلسه هشتم

گزارش از : بنت الهدا موحدی محب