در ادامه سلسله برنامه های تاریخ شفاهی کتابخانه ها که به همت کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی برگزار می شود، مورخ 18 شهریور 1399 سالن اجتماعات این کتابخانه میزبان دکتر حسین متقی، محقق، کتابشناس و نسخه پژوه بود. در ادامه گزیده ای از خاطرات ایشان پیرامون پژوهش و فعالیت ها به ویژه در حوزه نسخه خطی را می خوانید:
بنده حسین متقی متولد سال 1348 در زنجان هستم. قبل از اینکه به مدرسه بروم، اولین استاد من پدرم بودند. من برخی از کتاب های جامع المقدمات و یک مقدار عربی آسان را نزد ایشان خواندم. سال 52 یا 53، یعنی قبل از اینکه مدرسه بروم، به گونه ای کار حوزه و ادبیات عرب را شروع کردم. سال 67 یا 68 دیپلم گرفتم. آن زمان در کنکور دانشگاه و همزمان در حوزه شرکت کردم. رشته من ریاضی فیزیک بود. مشورت که کردم، آقایان گفتند که حوزه واجب تر است. من حوزه را انتخاب کردم. قبل از اینکه به حوزه بیایم، در اداره بازرگانی استان زنجان بودم. سال 69 استعفاء دادم و به قم آمدم. از سال 69 در مدرسه معصومیه بودم. تا سال 74 مقدمات خواندم. در کنار آن درس های حوزه را داشتم. از اساتیدی مانند آیت الله صانعی، مرحوم آیت الله فاضل و بیشتر آیت الله مددی و... بهره گرفتم.
از سال 73 وارد کتابخانه آیت الله مرعشی شدم. از همان سال آشنایی رسمی من با نسخ خطی بود. تا سال 87 در این کتابخانه بودم. حدود 14 سال مدیریت بخش خطی آنجا را بر عهده داشتم.
زمانی که آقای جعفریان به کتابخانه مجلس رفتند، یک سال آنجا بودم، و جلد 40 فهرست مجلس را هم در آنجا نوشتم. هم زمان کتابخانه مرحوم محدث ارموی را در قم داشتم. ما حدود 13400 کتاب چاپ سنگی را برای اولین بار به صورت تفصیلی و مستند و با ذکر تمام رسائل درون این منابع فهرست کردیم. چون تاکنون تمام فهرست هایی که نوشته شده بود، به نوعی هم مستند نبودند، و هم به رسائل درونی نپرداخته بودند.
همزمان در دانشگاه ادیان، دفتر میراث مکتوب را داشتیم. از سال 82 موسسه بساطین را با محوریت تراثی و نسخ خطی به صورت حرفه ای و رسمی راه اندازی کردم. همچنین صاحب امتیاز و مدیر مسئول دو مجله صحیفه اهل بیت و مجله بساطین هستم.
 از سال 58 که حدود ده سال داشتم، در کنار درس ها، نصف روز را به فروش کتاب اختصاص داده بودم. کتاب ها را هم زمان هم می فروختم و هم می خواندم. از طرف دیگر هم چون سال59 در بخش تبلیغات حزب جمهوری اسلامی کار می کردم، شهید بهشتی یک شخصیت بسیار بسیار ویژه ای برای من بود و الان هم هست و خواهد بود. منش ایشان، زبان آلمانی، بحث های دانشگاهی، بحث های روز، نگاه بین المللی و... خیلی تاثیرگذار بود. به لحاظ شخصیتی به شدت تحت تاثیر شهید بهشتی هستم.
سعی می کردم برای خودم کتاب تهیه کنم و بخرم. شاید حدود ده دوازده هزار کتاب داشتم. من عمده کتابخانه ام را چند سال قبل به کتابخانه حسینیه اعظم زنجان اهداء کردم. سال 87، یک دوره نسخه خطی که حدود هفتاد نسخه بود را به کتابخانه مجلس دادم. من معتقدم که کتاب باید در کتابخانه باشد. اگر قرار است که کتابی در خانه نگهداری شود، فقط باید کتاب مرجع باشد.
شهر قم، تنها شهر در کره زمین است که بیشترین کتابخانه ها در اینجا است. به شهر 25 هزار کتابخانه در دنیا مشهور است. من اعتقاد دارم که بالای 100 هزار کتابخانه در قم وجود دارد.
به عنوان کسی که 14 سال مدیریت بخش خطی کتابخانه آیت الله مرعشی را بر عهده داشتم، به جرات می توانم بگویم که کمتر کسی این توفیق را داشته است که تمامی نسخ خطی آنجا را به مناسبت های کاری و مناسبت های مختلف حداقل به دست بگیرد و تورقی بکند.

تقریبا هیچ کس به اندازه من در مدت 15 سال، هر روز 4 ساعت با آقای مرعشی ارتباط نداشت. سفرها و ارتباطاتی که با ایشان داشتم، خیلی چیزها یاد می گرفتم، ولی استاد من مشخصا در حوزه نسخ خطی، که 12 سال به تمام معنا از ایشان بهره بردم، و فکر می کنم که این ادعای گزافی نیست که بنده در حوزه نسخه شناسی کسی را جز حاج آقا اصفیایی نمی شناسم. به لحاظ کتابشناسی، نسخه شناسی با همه احترامی که برای آقایان قائل هستم، قلم هایشان را می بوسم، فکر می کنم که هیچ کدام به پای ایشان نمی رسند. 12 سال به صورت پیوسته خدمت ایشان تلمذ کردم. بحث های هنری، مذهب ها، مکتب های هنری، نگارگری، نوع کاغذها، نوع خط ها و... . مهم ترین مشخصه ایشان، نه آن جنبه های نسخه شناسی، که من فکر می کنم که بحث کتابشناسی است. ایشان مشخصا در کتابشناسی، بعد از مرحوم حائری بی نظیر بودند.
جناب آقای اشکوری حفظه الله از پیشکسوتان این عرصه هستند. عمده کار ایشان که البته با این کار من ایشان را شناختم، فهرست کتابخانه آیت الله مرعشی بود. آن زمانی که منابع در اختیار نبود، آن زمانی که آن شرایطی که ما الان داریم، نبود و آن دسترسی هایی که ما امروز داریم، چه به لحاظ منابع چاپ شده و نیز منابع الکترونیکی مانند گوگل و جستجوهای کنونی و غیر، طبعا آن بافت را باید در مورد ایشان در نظر گرفت. اگر احیانا برخی اشکالات و نقدهایی به این فهرست وارد شده است، نباید از آن فضا غفلت کرد. ایشان حق بزرگی بر جامعه فهرستنگاری و فهرست پژوهان دارند.
متناسب با کار فهرستنگاری که در کتابخانه آقای مرعشی داشتیم، از جلد 25 تا 35 این فهرست، بنده در آن مجموعه بودم. نباید در شهر قم با 120 هزار نسخه خطی، تنها 30 یا 40 هزار نسخه فهرست و معرفی شده باشند. یعنی ما هنوز 90 هزار نسخه خطی در شهر قم داریم، اما دریغ از یک لیست. فهرستی که برای کتابخانه انستیتو دستنویس های شرقی روسیه نوشتم، که جلد یازدهم این مجموعه بود، فکر می کنم که این موارد را در آنجا بیشتر رعایت کردم.

در بحث الگوگیری در روش فهرستنگاری، یکی بحث خود نسخه ها و جنبه فیزیکی آنها است، یعنی چینش و رده بندی و نگهداری و ... . این یک بحث است. بحث دیگر روش استفاده از این منابع، روش های معرفی این نسخه ها، روش فهرستنگاری و... است. بحث این است که یک مجموعه نسخه که قرار است معرفی شود، با چه قالبی معرفی گردد؟ بحث دیگر معرفی و کتابشناسی فهارس کتابخانه های مختلف است... .

در حال حاضر بزرگ ترین منبع ما فنخا است. من در فهرستنامه ایران که در سال 1390 در کتابخانه مجلس چاپ کردم، حدود 2 هزار فهرست فقط مربوط به ایران معرفی کردم که فهرست های منتشر شده تا سال 1390 هستند. از میان این 2 هزار فهرست، تنها 650 مورد آن در فنخا آمده است. یعنی یک سوم این فهرست ها داده هایشان در فنخا آمده است. وقتی می گوییم که در ایران یک و نیم میلیون نسخه خطی است، از این یک و نیم میلیون، تنها یک سوم آن به زحمت معرفی شده است. یک سوم آن به زحمت در فنخا آمده است... .
 
کارهای خاورشناسان را که نگاه کنید، عمدتا آنها برای اینکه وارد این عرصه بشوند، فهرستنگاری کرده اند. فهرستنگار به تعبیر آقای حائری باید مجتهد باشد. ما فهرستنگاری در حد آقای حائری می خواهیم. در حد حاج آقا اصفیایی می خواهیم. یک آدم به تمام معنا مجتهد می خواهد. فهرستنگاری این نیست که یک نسخه ای را اسم آن را پیدا کنیم و ... .

زمانی که من در کتابخانه آقای مرعشی بودم، 80 درصد استفاده کنندگان از این کتابخانه، غربی ها بودند. که البته این موضوع جای تفصیل دارد. این کتابخانه قبل از اینکه در ایران شناخته شده باشد، در آنجا شناخته شده است. افرادی بودند که چند ماه در هتل ارم قم ساکن بودند، برای اینکه به این کتابخانه نزدیک باشند، و از این مجموعه استفاده می کردند. نسخه های خطی، منابع بسیار نابی برای پژوهش هستند که ما متاسفانه غافل هستیم... .

برخی فهرست هایی که می توانم به جرات بگویم که نمونه یک فهرست است، فهرست هایی است که آقای دکتر جواد بشری نوشته است. فهرست ایشان فوق العاده است. برخی جلدهایی که آقای حکیم نوشته است، به نظر من خیلی فهرست خوبی است. فهرست های آقای حافظیان تقریبا خیلی خوب است، مخصوصا سه جلد اخیر فهرست عکسی های کتابخانه مرعشی.

ولی در کل ، فهرستنویسی در ایران به لحاظ کمیت خیلی عالی است. در هیچ جای جهان اینگونه نیست. در یک دوره ای راه آقای جعفریان باید ادامه پیدا می کرد. ولی الان مشکل عمده ما مدیران برخی از کتابخانه ها هستند، که آن نگاه جهانی را ندارند. مثلا آستان قدس که برای خودش یک کشور است، باید اهتمام ویژه ای کنند. در مجموع ارزیابی من خیلی مثبت است. به ویژه نسل جوان در یک دوره ای خیلی خوب وارد شدند. اما الان افت کرده است. به لحاظ کیفیت در کل ضعیف شده است. اما همین مقدار هم غنیمت است. به نظرم باید قدر همین چند نفری هم که الان فهرست می نویسند را دانست.