بخش مرور پیشینه ها شامل سه بخش اصلی است: مقدمه، مرور پیشینه و استنتاج

سه روش برای نوشتن این قسمت وجود دارد:

1. روش مرور ساده که شامل هدف، روش شناسی، یافته ها و نتیجه گیری است و دقت کنید که یکسان و یکدست بنویسید. به این معنی که از هر پیشینه به یک اندازه بنویسید. اینگونه نباشید که از یک پیشینه ده خط و از یک پیشینه سه خط نوشته شود.

نکته: اگر عنوان پیشینه را ذکر کردید به منزله همان هدف است. چراکه هدف و عنوان با هم تطابق دارند.

در نگارش خود تنوع به کار ببرید تا نوشته شما زیباتر شود و از یکنواختی خارج شود.

2. روش مرور تحلیلی: در این روش تقسیم بندی داخلی و خارجی نداریم ولی سیر تاریخی باید رعایت شود و سعی شود پژوهشهایی که اول انجام شده را در ابتدا ذکر کنیم و بعد پژوهشهای بعدی. ولی مبنای طبقه بندی پیشینه ها موضوع است. به این معنا که ابتدا بر اساس موضوع گروه بندی می کنیم و بعد  از آن در هر گروه در صورت امکان تقسیم بندی تاریخی می کنیم. چون در اینجا هدف موضوع و گروه بندی موضوعی است. در مرور پیشینه ها حجم مطالب مهم است.
3. بهترین روش، مرور تحلیلی انتقادی است که به دانشجویان بخصوص دانشجویان دکترا این روش توصیه می‌شود. در این روش، پژوهشگر، نظر خود را نیز بیان می کند. در روش قبلی رویکرد پژوهشگر کمی فعالانه تر شد و گروه بندی پیشینه ها انجام گرفت. در این روش علاوه بر گروه بندی، نظر شخصی خود را نیز اعلام می دارد و این در صورتی اتفاق می افتد که پژوهشگر مطالعه زیادی در آن زمینه داشته باشد. این قسمت بسیار مهم است و به آن در فصل پنجم نیاز خواهید داشت و براساس این بخش باید به نتیجه گیری بپردازید.

همانطور که قبلا هم بارها گفته شد، مهمترین کار در پژوهش، مشارکت در دانش یاcontribute to knowledge  است. یعنی تعیین جایگاه پژوهش خود در میان پژوهشهای دیگر و بیان حرف تازه به مشارکت در دانش کمک زیادی می کند. لذا نوشتن پیشینه پژوهش برای دانشجویان دکترا حتما باید به صورت تحلیلی انتقادی باشد. این روش بسیار خوبی است و باید حتما نظر خود را بیان کند و این امر محقق نمی شود مگر با مطالعه تحلیلی زیاد و کار زیاد.

بخش سوم مرور پیشینه نتیجه گیری ست. در این قسمت باید به بررسی گروههایی که از پیشنیه ها تهیه کرده اید بپردازید و تحلیلی که در قسمت قبل به صورت جداگانه برای هر گروه داشته اید در نتیجه گیری در مورد همه گروهها یکجا داشته باشید. در این بخش با استناد به روش شناسی پژوهشهای پیشین می توانید روش پژوهش خود را تعیین نمایید و از آن دفاع کنید. و اگر دقت کرده باشید در اغلب موارد پژوهشهای یک حوزه از روش شناسی یکسانی استفاده کرده اند.

مهمترین ویژگی که استنتاج و نتیجه گیری از مرور پیشینه ها دارد، نشان دادن خلا پژوهشی است و اینکه نشان دهیم در این حوزه روی همه موضوعات کار شده است بجز جنبه ای که شما قصد انجام پژوهش دارید. و از این حوزه غافل بوده اند.

نکته:

در قسمت آخر مرور پیشینه ها فقط نتیجه گیری بیاورید و از بازگو کردن یافته های پژوهشهای پیشین خودداری کنید.

بهترین منبع برای یافتن پیشینه پژوهش که پیشنهاد می شود، ابتدا موتورهای کاوش هستند، چون منبع دیگری وجود ندارد که بخ خوبی موتورهای کاوش همه مطالب علمی را ایندکس کرده باشد. بنابراین توصیه می شود که شروع کار خود را جستجو در موتورهای کاوش قرار دهید. هم در زمینه منابع فارسی و هم انگلیسی جستجو انجام دهید.

در ایران حتما به پایگاه ایرانداک مراجعه کنید. سایت دانشگاه آزاد اسلامی را نیز مرور و جستجو نمایید. یکی دیگر از منابع بسیار خوب در یافتن پیشینه، پایان نامه هایی است که در این حوزه انجام شده است. پایان نامه هایی که شباهت و ارتباط زیادی با کار شما دارند را شناسایی کنید و از پیشینه پژوهش آنها استفاده نمایید، منتها با زبان خود بنویسید و خلاهایی را که دارد برطرف کنید، مقالات پژوهشی که در این حوزه چاپ شده است، خیلی کمک کننده است. پایگاههای اطلاعاتی را حتما جستجو نمایید بخصوص پایگاههایی مثل پروکوئست که چندین میلیون پایان نامه دارد. یکی دیگر از پایگاههای اطلاعاتی بسیار خوب و مفید ابسکو است، چون این دو پایگاه، گردآورنده هستند، از پایگاههای مختلف دیتاها را جمع آوری کرده و دسترسی یکپارچه فراهم می کنند. در حوزه علوم اسلامی پایگاه ایندکس اسلامیکوس پایگاه بسیار خوبی است.

از دیگر پایگاههایی که دسترسی آسان و رایگان به مقالات فراهم کرده اند می توان به sci/hub اشاره کرد که بیش از 60 میلیون مقاله را از پایگاههای مختلف استخراج نموده و به رایگان در اختیار پژوهشگران قرار داده است. همچنین سایت archived.org نیز در این زمینه پایگاه خیلی عالی است. این سایت آرشیو وب است و هر چیزی را که در جستجوی آن باشید و یافت نکنید، حتما در این پایگاه قابل دسترسی هست. در ایران هم برخی پایگاهها وجود دارند که دسترسی به مقالات را رایگان ایجاد نموده اند، مثل پایگاه غیررسمی که در  دانشگاه فردوسی مشهد وجود دارد.

مراجعه به این پایگاهها چندین حسن دارد: نخست اینکه دانش شما را بالا می برد، دیگر اینکه همه پیشنیه ها را می‌توانید پیدا کنید و متوجه نقص کار خود شوید. وقتی همه پیشینه ها گردآوری شد، حتما یک فایل جداگانه ذخیره کنید و وقتی کامل شد، در رساله خود کپی کنید.

گزارش از: بنت الهدا موحدی محب