در پایان نامه نویسی دو الگو وجود دارد: یک الگو اینکه از منابعی که گفته شده چگونه پایان نامه بنویسیم و ساختار معرفی کرده است، استفاده کنیم و توصیه می شود که این منابع حتماً خوانده شوند. به عنوان نمونه، شیوه نامه های دانشگاههای معتبر مثل استنفورد، شیوه نامه دانشگاه هاروارد، MIT که همگی منابع آموزشی هستند و در همین جلسات بسیاری از مباحث از آنها بیان خواهد شد. الگوی دیگر، شیوه نامه دانشگاه مورد نظر است. برخی از دانشگاهها شیوه نامه های مخصوص به خود دارند که حتماً باید طبق شیوه نامه عمل شود.

این شیوه نامه ها دو بخش عمده دارند: برخی از دانشگاه ها استایل مخصوص به خود دارند که اساس آن APA است. مثل دانشگاه تهران. این نوع شیوه نامه ها خود دارای دو بخش هستند، بخش اول ساختار پایان نامه را بیان می کند، مثلا: به بیان محتوای فصل ها اشاره می کند که هر فصل شامل چه مباحثی باشد، شکل طراحی جداول و ... . بخش دوم توصیه به چگونه نوشتن است که بیان می کند، بیان مسئله یا چکیده را چگونه بنویسید، و شیوه های استناددهی را می گویند، و بیان میکنند که در قسمتهای مختلف به چه چیزی پرداخته شود و با چه محتوایی نوشته شود، که به اینها شیوه‌نامه گفته می‌شود. برخی از دانشگاهها شیوه نامه مدون ندارند، ولی ساختار دارند و دانشجو موظف است که براساس ساختار دانشگاه خود عمل کند.

ساختاری که در اینجا آموزش داده می شود، ساختار APA است.

شیوه های استناددهی را با توجه به منابع معتبر جهانی بیان می کند که در قسمتهای مختلف به چه ترتیبی و با چه محتوایی نوشته شود. این منابع جهانی یکی از منابعش رفرنسها و سبکهای استناددهی هستند، که در برخی موارد آنقدر باز شده اند که ساختار و شیوه نگارش را هم بیان می کنند مانند APA که مربوط به انجمن روانشناسی امریکاست و برای حوزه علوم انسانی و اسلامی بهترین سبک است. در حوزه علوم مهندسی و فنی شیوه های استناددهی شیکاگو و ونکوور مناسب است.

گام اول نوشتن پایان نامه، پیدا کردن موضوع است که با مطالعه بدست می آید و باید چند منبع مرجع و مهم در حوزه موضوعی خود را کاملا مطالعه کنید ، منابع اصلی از اساتید و افراد برجسته در حوزه خود را به طور دقیق مطالعه کنید، در حقیقت منابع هسته در این زمینه را بخوانید و بعد از آن سراغ پژوهشهایی که در آن حوزه انجام شده بروید و یک کار پژوهشی در این زمینه مطالعه کنید، سپس اصطلاحنامه ها را ببینید که کمک بزرگی می کنند.

گام دوم، مطالعه اصطلاحنامه هاست که در همه رشته ها و زمینه ها موجود است به این ترتیب که وارد سایت اصطلاحنامه ها می شویم و اصطلاحات را جستجو می کنیم تا ببینیم که جایگاه موضوع ما در کجای حوزه دانش قرار دارد، موضوعات وابسته کدام اند و زیرمجموعه کدام موضوع اصلی به حساب می آیند و زیرمجموعه های آن چیست، کدام موضوع اخصتر و کدام عامتر است و در کل موقعیت پژوهش خود را از لحاظ دانش، در آن حوزه موضوعی پیدا میکنیم.

گام سوم اینکه چندین کار پژوهشی که خیلی به کار شما نزدیک هستند را بخوانید یعنی مرتبط ترین پژوهشها را ببینید و بخوانید. تا اینجا هر اقدامی انجام گرفته است برای این بوده که موضوع را پیدا کنیم از اینجا به بعد موضوع باید به عنوان تبدیل شود. در عنوان چند متغیر وجود دارد، یک یا دو متغیر مستقل و یک یا چند متغیر وابسته که در پژوهش خود می خواهیم ارتباط بین دو متغیر را کشف کنیم. در واقع پژوهش فرایند کشف ارتباط بین متغیرهای پژوهش است.

در عنوان پایان نامه این متغیرها باید ذکر شوند، برخی معتقدند جامعه پژوهش را در عنوان ذکر کنیم اما برخی متعقدند نیازی نیست و مشکلی ایجاد نمی کند. درعنوان از عبارتهایی مثل بررسی، امکان یا امکان سنجی ، بررسی وضعیت و عباراتی از این دست که نشان دهنده پژوهشی بودن و بعد پژوهشی اثر است، استفاده می شود. یعنی واژه هایی که نشان دهنده بررسی کردن باشد و حتما باید در ابتدای عنوان ذکر شود. برخی معتقدند که رساله دکترا باید دستاوردی هم داشته باشد و انتظار می رود که یک الگو یا راهکار ارائه دهد یا یک نظریه را عنوان کند.

عنوان پایان نامه بازتاب موضوع پژوهش است. به علاوه بخشی از مسئله مورد بررسی، موضوع متغیرهای پژوهش هستند، به طور کلی، عنوان، عبارت است از متغیرهای پژوهش + بیان مسئله

گزارش از: بنت الهدا موحدی محب