مقالات فنی به عنوان یکی از انواع مقالات مطرح است و معادل technical paper می‌باشند. اما معادلهای دیگری هم مانند technical report یا technical note به معنای یادداشتهای فنی نیز دارند. این نوع مقالات گزارشهایی هستند از یک پروژه فنی که اجرا می‌شود و نتایج آن استخراج می‌گردد. فرق عمده آن با گزارشهای فنی این است که اولاً گزارشهای فنی مربوط به سازمانهاست و داخل سازمان و با تمام جزئیات تهیه می‌شوند. به این معنی که درباره آن مفصل صحبت می‌شود، ثانیاً این نوع گزارشات کارکرد آرشیوی دارند و بایگانی می‌شوند تا در آینده، در صورت نیاز، بتوان از آنها استفاده کرد یا به این منظور تهیه می‌شود که در جریان پروژه از روند کامل آن رویداد در داخل سازمان، اطلاع کافی در دست باشد. اما مقالات فنی کاربرد بیرونی و علمی دارند، در نشریات علمی منتشر می‌شوند، مختصر و خلاصه تر هستند و کارکرد اطلاع رسانی و اشاعه اطلاعات دارند و باعث اشتراک تجربه ای در دنیای علم می‌گردند.
اگر بخواهیم شباهت آن به انواع دیگر مقالات را بیان کنیم باید بگوییم که به مقالات پژوهشی از نوع تجربی آن شباهت بیشتری دارند. مقالات پژوهشی گزارش یک پژوهش هستند که در گذشته انجام شده است اما مقالات فنی گزارش یک پروژه فنی هستند که قبلا صورت گرفته یا در حال انجام است.
ارزش مقالات فنی از لحاظ اجرا در حوزه هایی مثل کامپیوتر، مهندسی و ... بسیار زیاد است و این نوع مقالات بیشتر روی عملیات تاکید دارند.
مقالات فنی فرایند یا نتایج یک پژوهش فنی را توصیف می‌کنند یا مشکلی فنی را مطرح می‌نمایند. به عنوان مثال پیاده سازی یک دیتا بیس درBDMS که یک ساختار مثل RDF را در یک پایگاه داده ای مثل SQL پیاده سازی کنیم و با یک مسئله فنی روبرو می‌شویم. این مسئله می‌تواند در قالب یک مقاله فنی، توصیف حل آن مسئله و تمرکز روی راه حل آن باشد. و یا ممکن است نتایج یا توصیه های فنی یک پروژه فنی را دربر گیرد.
ساختار مقالات فنی ساختار خاصی، مختص این نوع مقالات است.
عنوان آن باید بیان صریح موضوع پروژه باشد و حتما باید موضوع مشخص باشد. کلیدواژه هایی در خصوص پروژه داشته باشد و حتما باید یک سری واژه فنی در آن گنجانده شود تا عنوان را جذاب و جالب کند.
چکیده مقالات فنی شبیه مقالات پژوهشی تمام نماست. یکی از ویژگی های خاص چکیده مقالات فنی این است که دلیل اجرای پروژه در چکیده بیان نمی‌شود. اما چگونگی انجام پروژه حتما باید در چکیده بیان شود و در ادامه مهمترین دستاورد پژوهش هم در چکیده بیان می‌شود. مانند مقالات پژوهشی که در چکیده باید نتایج کار پژوهشی بیان شود در چکیده مقالات فنی نیز باید نتایج کاملا ذکر گردد.
نکته:چکیده تمام نما نتایج را هم دربرمی‌گیرد. اما چکیده راهنما ضرورت خواندن متن را نشان می‌دهد ولی نتیجه را بیان نمی‌کند.
مقدمه مقالات فنی توضیحاتی درباره پیشینه پروژه می‌دهد. همچنین مقدمه به توصیف کامل بافت هدف و محیطی که مسئله در آن مطرح می‌شود، می‌پردازد، که به آن اصطلاحاً system model می‌گویند. بیان دقیق نیاز به اجرای پروژه مطلبی است که باید در مقدمه به آن پرداخته شود. همچنین مطرح کردن دقیق و روشن مشکلی که وجود دارد از مسائلی است که جایگاه آن در مقدمه است، تنها تفاوتی که با مقدمه مقالات پژوهشی دارد اینکه در مقدمه مقالات فنی مسئله یا مشکل را technical problem، به معنای مشکل فنی، می‌گویند، ولی در مقالات پژوهشی مسئله یا problem گفته می‌شود. مورد دیگری که در مقدمه وجود دارد ترسیم خلاصه رویکرد مقاله است که معمولا این قسمت دارای تصویر است. باید گفت که در مقالات فنی از تصویر زیاد استفاده می‌شود در واقع الگو و مدل زیاد دارند، زیرا با وجود تصویر، خواننده درک بهتری از مطلب خواهد داشت.
بخش بعدی مقالات فنی پیشینه پژوهش است که در اصطلاح فنی به آن related work می‌گویند. در این قسمت از مقالات فنی، پروژه های قبلا انجام شده را بیان می‌کنیم، در صورتی که در مقالات پژوهشی، پژوهشهای پیشین را ذکر می‌کردیم. در بخش مرور پیشینه یا related work ، تحلیل انتقادی پروژه های پیشین صورت می‌گیرد.
همانطور که پیشتر گفته شد، پیشینه پژوهش به سه روش صورت می‌گیرد: یا ساده است یا تحلیلی است که پژوهشگر نقد یا نظر شخصی خود را بیان نمی‌کند و فقط به تحلیل محتوای آن می‌پردازد، و یا تحلیلی انتقادی است که به غیر از تحلیل، انتقاد یا نظر شخصی خود را هم عنوان می‌کند، همچنین اشکالات پژوهشهای پیشین را هم ذکر می‌کند، تا نگارش related work یا پیشینه پژوهش مقالات فنی به روش تحلیلی انتقادی انجام شود.
بخش بعدی، بیان اهمیت و توصیف میزان مشارکت پروژه نسبت به بافت هدف است، در مقالات پژوهشی در ادامه به بیان خلاهای پژوهشی می‌پرداختیم اصطلاحاً میزان مشارکت آن در دانش (contribute to knowledge) را بررسی می‌کنیم ولی در مقالات فنی (contribute to context) یعنی میزان مشارکت آن در بافت موضوعی خود و محاسن استفاده از این پروژه و پیاده سازی آن را بیان می‌کنیم.
مبانی نظری: برخی عقیده دارند که در این نوع مقالات بهتر است مبانی نظری آورده شود، منظور از مبانی نظری در این نوع مقالات در اصل فرضیه هایی است که از قبل نسبت به این کار وجود دارد.
بخش مهم دیگری که در مقالات فنی باید به آن توجه کرد، معرفی ابزارها و روندهایی است که در این پروژه از آنها استفاده شده است (procedure and tools). و از چه استاندارهایی در این پروژه استفاده شده و ساختار آن چیست. همچنین بیان می‌شود پروفایل کاربردی (application profile) که استفاده شده چه بوده و همه را یک به یک توضیح می‌دهیم که از چه ابزارهایی برای راه حل استفاده شده است و حتی روند کلی و الگووار آن را بیان می‌کنیم.
گاهی اتفاق می‌افتد که در روند کار، پژوهشگر به ایجاد و ساخت ابزار خاصی دست می‌زند که باید دقیق آن را توضیح داد و تبیین کرد و اگر از ابزارهای دیگر استفاده شده به آن اشاره شود.
و اما راه حل که بحث اصلی مقاله فنی است، در حقیقت معادل یافته های پژوهش در مقالات پژوهشی است.
در مقالات پژوهشی بخش تفسیر داده های پژوهش وجود دارد ولی در مقالات فنی این بخش با عنوان راه حل فنی که برای حل مشکل فنی استفاده گردیده و دقیقا معادل واژه (solution) است، مطرح می‌شود. در واقع این بخش توصیف دقیق راه حل یا بیان منطق یا مکانیسمی است که در راه حل مورد استفاده برای حل مسئله فنی به کار برده شده است.
در این بخش، تمرکز بر شرح کارکرد پذیری این راه حل فنی است که در این قسمت هم از تصاویر استفاده می‌شود. تصویری که متناسب با تصاویر بخشهای قبلی باشد، اما مطالب این بخش نباید شامل مطالب مربوط به درستی و چگونگی تصمیمات انتخاب راه حل باشد و توضیح داده نمی‌شود که آیا راه حل انتخابی صحیح است یا خیر؟ و در مورد چرایی انتخاب راه حل صحبتی به میان نمی‌آید و تمرکز فقط روی راه حل است که از لحاظ فنی چه مزایایی دارد.
- در این قسمت بحث کارکرد پذیری و عملیاتی پروتکل ها، الگوریتم ها و بسترهای معناشناختی که در راه حل به کار رفته، توضیح داده می‌شود، زیرا در قسمت قبل کارکردپذیری ابزارها گفته شد، در این بخش کاربرد عملیاتی آنها گفته می‌شود.
- بیان نقطه افتراق و اشتراک و جنبه های مهم راه حل این پروژه با راه حلهای قبلی و مقایسه آنها و تحلیل کمی و کیفی راه حل
- نشان دادن جنبه های کیفی و جنبه های کارآیی راه حل و جبنه های کمی سنجش و تحلیل کارآیی راه حل، و
- شبیه سازی و آزمون صورت می‌گیرد.
در بخش بعدی که بحث و نتیجه گیری است، استفاده از تصاویر به دلیل درک بهتر توصیه می‌شود. به این علت که تصاویر راه حل ها را دقیقاً به تصویر می‌کشند، convertor را به خوبی بیان می‌کنند، همچنین روندی که انجام شده را نشان می‌دهند.
- مشاهدات مستقیم نتایج که باید به صورت عملی نشان داده شوند، در این نوع پژوهشها مشاهدات مستقیم بسیار اهمیت دارد و همانطور که قبلاً هم گفته شد، در پژوهشهای فنی مثل پژوهشهای تجربی، نتیجه بسیار مهم است. در واقع مشاهدات (observations) از اهمیت زیادی برخوردارند.
- بیان گرایشها و قوانین مقیاس سازی و بیان اینکه مبنای انتخاب این مقیاس چه بوده است و آیا مشاهدات با ویژگی های بیان شده در مباحث نظری یکسان بوده است یا خیر؟ و همانطور که در مبانی نظری گفته شد، باید از لحاظ نظری گفته شود که انتظار از نتایج چه خواهد بود، سپس در قسمت بحث و نتیجه‌گیری نشان می‌دهیم که واقعاً این اتفاق افتاده و این انتظار برآورده شده است یا خیر.
- ترسیم ارزشهای نظری بر اساس نتایج تجربی، مثلا اگر تفاوتهایی بین کار ما و کارهای دیگر وجود دارد، و یا اگر مشکلی ایجاد شده، آیا توانسته ایم از لحاظ فنی موفق باشیم یا خیر.
- بیان خلاصه یافته ها، بیان ارزشها و میزان مفید بودن نتایج بدست آمده، و نشان دهیم این ویژگی چه حسنی دارد و در آخر داوری و تحلیل نتایج بدست آمده، که بتوانیم قضاوت کنیم آیا واقعاٌ پروژه موفق بوده و به دستاورد مناسبی رسیدیم یا خیر؟
در آخر فهرست منابع این نوع مقالات است که مثل بقیه انواع مقالات باید از یک شیوه استناددهی استاندارد و مشخصی استفاده شود که در مقالات فنی بیشتر از استانداردهای MIA یا شیکاگو (Chicago) استفاده می‌شود چرا که برای مقالات فنی نسبت به استاندارد APA مناسب تر هستند. مانند ارجاعات دیگر مقالات بررسی می‌کنیم که مشخصات منابع با استنادات درون متنی تطابق داشته باشد. ترتیب آن الفبایی است و فقط تفاوت شیوه نگارش فهرست منابع آن با بقیه مهم است. چون بیشتر استنادات این مقالات به گزارشهای فنی است و کمتر به کتاب یا مقاله ارجاع می‌دهند. از آنجایی که از کتاب ها بیشتر در مبانی نظری استفاده می‌شود و به گزارشهای فنی بیشتر استناد داده می‌شود، باید شیوه استناددهی به گزارشات فنی را به خوبی بدانیم، حتی ممکن است بخواهیم به یک کار آزمایشگاهی که در جایی هم ثبت نشده است استناد بدهیم.
توصیه هایی برای نگارش مقالات فنی:
- درمقالات تحلیلی، بیان نظر، دیدگاههای شخصی و تحلیل خود پژوهشگر بسیار مهم است، اما در این نوع مقاله بالعکس، اصلا نباید دیدگاه شخصی مطرح شود و نباید از عباراتی مثل: به نظر می‌رسد...، نگارنده گمان می‌کند...، استفاده کنیم. باید صریحاً چیزی که اتفاق افتاده بیان شود و نظر شخصی اصلاٌ مهم نیست و نباید در اینجا آورده شود. حتی اگر بخواهیم قضاوت هم بکنیم باید بگوییم در داخل فلان ابزار، اعتبارسنجی گردید و نتیجه تایید شد، درغیر این صورت نمی‌توانیم طبق نظر شخصی تایید یا رد کنیم.
- مطالب و نکات باید صریح و مستقیم باشند و نباید با تردید و ضمنی بیان شوند. لذا از عباراتی مانند: به منظور...، به نظر می‌رسد... و غیره نباید استفاده کنیم و باید قاطعانه و صریح بیان شود.
- از تصاویر مناسب و گویا استفاده شود، به شکلی که کاملاً بازتاب درستی و سنجش آن پژوهش فنی باشد.
پایان