از سری جلسات تاریخ شفاهی کتابخانه ها که به همت کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی برگزار می شود، در خدمت جناب آقای اسماعیل مهدوی راد مدیر محترم کتابخانه تخصصی ادبیات بودیم.

 در این جلسه که در تاریخ 2 مهر 99 تشکیل گردید، ایشان ابتدا به معرفی خود و چگونگی ورود به این کتابخانه و روند این امر پرداختند و گفتند: چیزی که باعث شد این شوق در من شکوفا شود و وارد عرصه کتابداری شوم، این بود که در زمان تحصیل در مدرسه فرهنگ، مسئولیت کتابخانه آن دبیرستان به بنده سپرده شد. این مسئله  گذشته از این که در آن زمان مسئولیت بزرگی به حساب می آمد. فضای ذهنی من را هم به این سمت سوق داد. از سال82 تا سال 90 در کتابخانه قرآن مشغول به کار بودم و در سال 91 مسئولیت کتابخانه ادبیات را بر عهده گرفتم و از آنجا فصل جدیدی در زندگی من آغاز شد و به صورت جدی به این فعالیت پرداختم.

مدیر کتابخانه تخصصی ادبیات درباره تاریخچه کتابخانه اینطور ادامه دادند که این کتابخانه از مجموعه شش کتابخانه تخصصی است که وابسته به موسسه آل البیت می باشد و با مجموعه های اهدایی و تهیه منابع شکل گرفته، در سال 76 شروع به کار کرده است. کتابخانه ادبیات تا سال90 فراز و فرود زیادی را پشت سر گذاشته و مسیر مدیریتی خود را طی کرده، تا به امروز که بنده مسئولیت آن را بر عهده دارم. اگر بخواهم گزارشی اجمالی درباره کتابخانه تخصصی ادبیات ارائه کنم، این کتابخانه شامل حدود 92هزار جلد کتاب می باشد. تقریبا می‌توانیم ادعا کنیم در ایران بخصوص در حوزه ادبیات، این کتابخانه اگر بی‌نظیر نباشد، کم‌نظیر است. همچنین در این مجموعه 925 عنوان پایان نامه در حوزه های تخصصی ادبیات موجود است، این کتابخانه دارای 174 مجله و جنگ است که این جنگها در حوزه مطالعات ادبی برای مجموعه ما بسیار مهم و ارزشمند است که در مجموع شامل حدوداً 5000 شماره می شود. بخشی که در دوره مدیریت بنده به این مجموعه افزوده شده است، بخش تالار نشریات جامعی است که مشتمل بر نشریات قدیمی می باشد، نشریاتی که حتی در پایگاههای اطلاعاتی نیز به سختی پیدا می شود و یا حتی اصلا یافت نمی شوند. مانند نشریات قبل از انقلاب به عنوان مثال دوره کامل نشریه «توفیق» در این مجموعه موجود است.

ایشان در ادامه گفتگو به روند مجموعه سازی منابع کتابخانه اشاره کردند و افزودند: مسئولیت خرید کتاب برای مجموعه را مستقیماً خودم بر عهده دارم، و این روند برای مجموعه به چندین روش انجام می شود. اول اینکه با بسیاری از کتابفروشی ها و انتشارات ها ارتباط مستقیم برقرار می کنیم تا منابع تازه منتشر شده را در اختیار کتابخانه قرار دهند. همچنین طی دو سه سال گذشته با تعدادی از کتابفروشی های برگزیده شهرهای مختلف ارتباط گرفته ایم که بتوانیم به بخشی از کتابهایی که توسط انتشارات محلی شهرهای مختلف منتشر می شود، دسترسی داشته باشیم و بتوانیم آنها را تهیه کنیم. در نهایت از فضای مجازی برای تهیه کتاب استفاده می کنیم که بسیار کار را آسان کرده است. البته مهم نگاه کتابشناسانه مسئول خرید کتاب است که منبع را بشناسد و بتواند درست انتخاب کند. در مورد خرید از نمایشگاه های کتاب نیز، علاوه بر نمایشگاه کتاب تهران که هر ساله برگزار می شود در نمایشگاههای کتاب که در شهرستانها برگزار می شود هم شرکت مستمر دارم. از جمله جاهای دیگری که خرید کتاب انجام می دهم، جمعه بازارهای کتاب شهرستانهای مختلف است. در خصوص نمایشگاههای خارجی نیز، آخرین نمایشگاهی که شرکت کرده ام نمایشگاهی بود که 2 سال پیش در کشور عمان برگزار گردید.

اسماعیل مهدوی راد همچنین افزود با ورود بنده به این کتابخانه به عنوان مدیر کتابخانه تخصصی ادبیات در آن زمان منابع موجود 23 هزار عنوان بود که در حال حاضر به 92 هزار عنوان افزایش پیدا کرده ولی در بحث دیجیتال سازی هیچ اقدام جدی صورت نگرفته بود که در گام دوم و اقدام بعدی بنده به آن به صورت جدی پرداختم.

موضوعی که از دید خود بنده بسیار حائز اهمیت است، اینکه بنده معتقدم که یکی از اهداف و وظایف اصلی کتابخانه ها تسهیل امر پژوهش است. و این مسئله با قرار دادن امکانات در اختیار پژوهشگر، به هر شکلی باید در کتابخانه اجرایی شود. اولین اقدام عملی که در این راستا صورت گرفت، بنده توانستم مدیران را متقاعد کنم که کتابخانه از 8 صبح تا 8 شب به شکل دوسالن مجزا برای خواهران و برادران به صورت همزمان به ارائه خدمات بپردازد. و مسئله ای که از سال92 به صورت جدی برای آن وقت گذاشتیم، بحث دیجیتال سازی به شکل ساده و آسان است.

در قدم اول سایتی راه اندازی کردیم برای معرفی کتاب به این صورت که روزی سه عنوان کتاب معرفی می شود به همراه یک فایل پی دی اف 30 صفحه ای و فهرست کتاب که قابل جستجو باشد. یک سال پس از آن سایتی راه اندازی شد با عنوان کتابخانه مجازی ادبیات که در آن مجموعه نیز فایل کامل کتابها بارگزاری شده بود و اولویت با کتابهایی بود که کمتر مشکل حقوقی دارند و قابل استفاده برای پژوهشگر هستند. و خواسته بنده برای راه اندازی این سایت این بود که پژوهشگر بتواند با یک کلیک به کتاب یا منبع مورد نیاز خود دسترسی کامل داشته باشد. در حقیقت اشاعه گری و تسهیل در امر پژوهش جز کلیدواژه های کاری بنده است.

ایشان در ادامه در خصوص کتابخانه دیجیتال تصریح کردند: که منابع هم به صورت کتابهای الکترونیکی است و هم به صورت کتابهای فیزیکی که دیجیتال سازی شده است. در واقع در راستای تبادلات دیجیتال هم ارتباط بین کتابخانه ای وجود دارد و هم منابع فیزیکی کتابخانه را با دستگاههای بوک اسکنر به دیجیتال تبدیل می کنیم. منابع مربوط به دهه30، 40 و 50 در درجه اول و کتابهای جدید تر با دقت بیشتری به دیجیتال تبدیل می شوند. در حوزه ادبیات دقت ما بر این است که بیشتر دواوین و متون کهن که اساس پژوهش دانشجویان است در اولویت عکس برداری و بارگزاری قرار بگیرد.

جناب آقای مهدوی راد در خصوص کتابهای حوزه ادبیات فارسی که در خارج از کشور چاپ می شود، اینگونه گفتند: این دست کتابها تعداد زیادی ندارند و توانسته ایم با ارتباطاتی که ایجاد کرده ایم فایلهای پی دی  اف این کتابها را تهیه و در اختیار داشته باشیم. البته کتابهایی که در خارج از کشور در حوزه ادبیات فارسی چاپ می شود، گذشته از اینکه  در قسمت غیرپژوهشی معمولاً غنای آنچنانی ندارد، اما در بخش پژوهشی معمولاً به صورت فایل تهیه می کنیم و در کتابخانه مجازی ادبیات بارگزاری کرده و سپس پی دی اف آن را در اختیار کاربر قرار می دهیم.

ایشان همچنین افزودند: نرم افزار این کتابخانه یک نرم افزار داخلی به نام "سها" است که به لحاظ امکانات کمبودهایی دارد و تقریبا نزدیک به استادنداردهای کتابداری است که تصمیم گرفته شد برای سهولت در کار، همین نرم افزار به استانداردهای کتابدرای نزدیک شود. و نیز در خصوص یکسان سازی این نرم افزارها در کتابخانه های تخصصی گفتند: تقریبا دو سال است که جلسات متعدد با کتابخانه های مختلف از جمله کتابخانه ملی و کتابخانه حوزه و دانشگاه و ... برای تدوین برنامه ای به جهت یکسان سازی نرم افزارهای این شش کتابخانه زیر نظر موسسه آل البیت برگزار می کنیم. چرا که اگر چه این کتابخانه ها از یکدیگر جدا هستند ولی تجمیع اطلاعات این کتابخانه ها که قریب به 500 هزار جلد کتاب هستند، حتی اگر به صورت فیزیکی یکجا قرار نگیرند، برای استفاده پژوهشگران بسیار راهگشا خواهد بود. به این دلیل که موضوعات این شش کتابخانه بسیار به هم نزدیک است.

جناب آقای مهدوی راد از خدمات کتابخانه تخصصی ادبیات گفتند و خاطر نشان کردند که عمده مراجعین این کتابخانه کسانی هستند که در حوزه ادبیات به صورت تخصصی مطالعه می کنند. و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای ادبیات و اساتید دانشگاه و آن بخش از دانشجویان کارشناسی که ادبیات، دغدغه اصلی آنهاست مخاطبین اصلی این کتابخانه هستند.

ایشان در ادامه این گفتگو در مورد شکل گیری نشریه آیینه پژوهش و فعالیتها و چگونگی کار این نشریه ایشان توضیحاتی ارائه کردند و ادامه دادند از مهر ماه سال 1388 بنده دبیر تحریریه نشریه آیینه پژوهش شدم. در آن زمان این نشریه به لحاظ محتوا هیچ مشکلی نداشت و بنده فکر کردم از نظر فرم و شکل ظاهری باید تغییرات صورت بگیرد که اعمال کردم. فعالیت اصلی این نشریه که در حال حاضر سی و دومین سال انتشار خود را می گذراند، نقد کتاب است ولیکن خیلی وارد حیطه کتابداری نشده است. این نشریه به لحاظ پایداری در انتشار و نوع ارتباطی که با مخاطبین خود برقرار کرده و همچنین دیدگاه این نشریه که معتقد است نشریه متعلق به اربابان قلم است، در نوع خود کم نظیر است. لذا تمام تلاش ما بر این است که این مسیر انتشار درست و صحیح پیش برود، در واقع آنچه در آیینه پژوهش اتفاق می افتد سعی و کوشش نویسندگان مقالات این نشریه است که تلاش می شود به شکل مطلوب جلوه کند و دیده شود. بنده معتقدم آن چیزی که به مجلات اعتبار و آبرو می دهد محتوایی است که در آن وجود دارد.

وی در مورد ویژگی های یک مدیر موفق عنوان کرد: اصلی ترین ویژگی که یک مدیر موفق فرهنگی باید داشته باشد، بخصوص مدیر کتابخانه، نگاه فرهنگی و علم محور است. همه اینها بایسته های یک مدیر فرهنگی است ولی مدیر کتابخانه یک پله بالاتر باید باشد.

جناب آقای مهدوی راد در پایان به این نکته نیز اشاره کردند که در طول زندگی حرفه ای و کاری خود با اساتید و بزرگان این عرصه بسیار تعامل و برخورد داشته ام بسیاری از این عزیزان به بنده لطف داشته و از فعالیت های کتابخانه ابراز رضایت کرده اند و بنده را مورد لطف و عنایت خود قرار داده اند اما چیزی که من را عمیقاً و قلباً خوشحال می کند، تماس یک دانشجو در منطقه ای دور افتاده و محروم و ابراز رضایت از خدمات کتابخانه است و بسیار شیرین خواهد بود که بتوانیم گرهی از کار کسی باز کنیم.

گزارش از : بنت الهدا موحدی محب