دکتر طاهری در ابتدای مباحث به مرور آنچه در جلسه گذشته گفته شد، پرداختند و در ادامه مباحث جدید را مطرح نمودند و عنوان کردند: همان طور که در کارگاه پایان نامه نویسی گفته شد، دومین گام پژوهش، مطالعه و مرور پیشینه نظری و پژوهشی است. که این جستجو و توجه به پیشینه تا روز قبل از دفاع باید وجود داشته باشد. زیرا ممکن است پژوهشی هنوز ثبت نشده باشد و تصور شود که در این زمینه کاری انجام نگرفته است، حتی بعد از دفاع و تا زمان فرستادن مقاله نیز همچنان باید به جستجو درباره پیشینه توجه داشت، چرا که ممکن است داوران مقاله به آن ایراد وارد کنند. همچنین ایشان متذکر شدند که به دو دلیل عمده در روند کار پژوهش به مرور پیشینه می پردازیم:
یکی اینکه مشخص کنیم که پژوهشهای انجام شده در گذشته، دارای کدام خلأ پژوهشی است و ما به عنوان پژوهشگر با انجام پژوهش پیش رو درصدد برطرف نمودن کدام خلأ هستیم که از این جنبه به آن پرداخته نشده است و پژوهشگر در فصل دوم در قسمت مرور پیشینه به آن خواهد پرداخت. در واقع توجیهی برای انجام پژوهش خود داشته باشیم. دکتر طاهری جهت یادآوری به این نکته اشاره کردند که فصل دوم پژوهش سه بخش دارد، بخش اول مقدمه است که به دامنه پژوهش می پردازد و به کلیات پرداخته می شود، در بخش دوم به بیان روش پژوهش می پردازیم که از کدام سه روش استفاده کرده ایم، آیا از روش ساده استفاده شده که بر اساس تاریخ انجام پژوهش تنظیم می شوند ، و یا از روش تحلیل پژوهشهای پیشین وگروه بندی آنها استفاده شده و یا از روش تحلیلی انتقادی که به بررسی و تحلیل پژوهشهای گذشته می پردازد و لازمه این امر، تسلط و احاطه کامل بر موضوع پژوهش است که بتوان آنها را نقد کرد و نقاط ضعف و قوت پژوهشهای پیشین را بیان نمود. و بخش سوم آن نتیجه گیری از بررسی پیشینه ها و تحلیلی کلی از پژوهشهایی که در گذشته در این موضوع انجام شده بدست می دهد، پس از آن خلأ پژوهشی را نشان می دهیم و بیان می کنیم که در این حوزه خلأهایی که وجود دارد کدامند و قرار است پژوهش روی چه مبحثی انجام گیرد که باعث برطرف شدن این خلأ شود.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه همچنین به نکته قابل توجهی اشاره کردند و آن اینکه: در انتهای پژوهش در فصل بحث و نتیجه گیری که معمولا فصل پنجم پایان نامه است، پژوهشگر باید یافته های پژوهش خود را با یافته های پژوهشهای قبلی مقایسه کند تا جایگاه آن را در بین سایر نتایج بدست آمده از طرف دیگر پژوهشگران نشان دهد و بیان کند که در پژوهش خود چه چیزی به دست آمده و چه یافته هایی داشته است.
این استاد برجسته دانشگاه در ادامه افزودند: یکی از بهترین انواع مقاله که استناددهی خوبی می گیرند review article به معنای مقالات مروری است و خاطرنشان کردند مقالات مروری به سه شکل نوشته می شوند که متداول ترین روش، روش نظام مند یا (systematic review ) است که روی پژوهشهای پیشین تحلیل آماری انجام می گیرد و در پایان نامه از این روش استفاده می شود. دو نوع دیگر مقالات مروری روش روایی و روش مبتنی بر بهترین شواهد است که کاربردهای مخصوص به خود را دارند و در کارگاههای گذشته مربوط به انواع مقالات به آنها به طور مفصل پرداخته شده است.
با این اشاره کوتاه دکترطاهری عنوان کردند : فرایند اطلاع یابی برای یافتن پیشینه ها با طراحی راهبردهای جستجو انجام می شود و در ابتدا راهبردی طراحی کردند که شامل بازیابی صفحاتی است که در آدرس صفحه آنها واژه های dspace , handle, hteses یا thesis به کار رفته است. به این شکل:
(inurl:handle OR inurl:dspace OR inurl:etd OR inurl:theses OR inurl:thesis
سپس همین راهبرد را تکمیل می کنیم تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کنیم. به این شکل:
(inurl:handle OR inurl:dspace OR inurl:etd OR inurl:theses OR inurl:thesis OR inurl:dissertation OR inurl:research OR inurl:article) "Knowledge organization"
دکتر طاهری این نکته را یادآوری کردند که همواره طراحی راهبردهای جستجو را با جستجوی جامع آغاز و با جستجوی مانع به پایان می بریم تا نتیجه دلخواه بدست آید.
قبل از طراحی راهبردهای جستجو استاد به معرفی کتاب مفیدی پرداختند که به صورت الکترونیک در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است، کتاب مرور پیشینه نوشته پریرخ فتاحی به زبان ساده و بسیار کاربردی به چگونگی نوشتن مرور پیشینه پرداخته است.
راهبرد بعدی که طراحی شد جهت یافتن چگونگی نوشتن مقاله مروری بود که با عبارت "who to write" آغاز می شود که به معنای "چگونه بنویسیم" می باشد.
به این شکل:
"how to write" AND ("literature review" OR "review article" OR "review paper" OR "review essay" OR "review for thesis") AND (site:.ac.* OR site:.org)
با این راهبرد جستجو می توانیم یک مقاله مروری بنویسیم.
ایشان در ادامه گفتند: در ضمن همین روش را برای یافتن منابع فارسی هم می توانیم به کار بگیریم، به این شکل:
(چگونه OR روش OR شیوه OR مهارت) AND ("ادبیات نظری" OR "مرور پیشینه" OR "پیشینه پژوهش" OR "پیشینه تحقیق" OR "پژوهش ها") AND "علوم اجتماعی"
همچنین می شود همانند فارسی با به کاربردن واژه ها و کلمات انگلیسی، طریقه نوشتن مقاله مروری را جستجو کرد بدین شکل:
(intitle:"how to write" OR intilte:guide OR intitle:"instruction" OR intitle:guidance OR intitle:guidline) AND ("literature review" OR "review article" OR "review paper" OR "review essay" OR "review for thesis") AND (site:.ac.* OR site:.org)
نکته ای که در اینجا قابل توجه است و دکتر طاهری به خوبی به آن اشاره نمودند اینکه می توانیم از کلمات هم معنا و معادل برای جامعیت هر چه بیشتر راهبرد جستجو استفاده کنیم و این عبارات و کلمات معادل را از سایت اصطلاحنامه به آدرس: www.visualthesaurus.com استخراج کنیم که بسیار کاربردی و مفید خواهد بود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه در پاسخ به پرسش یکی از پژوهشگران مبنی بر اینکه آیا معادل سایت اصطلاحنامه در فارسی هم موجود هست یا خیر پاسخ دادند: متاسفانه موردی که جامعیت این سایت را داشته باشد در فارسی وجود ندارد در واقع فقط سایت واژه یاب وجود دارد که این جامعیت را ندارد و بسیاری از عبارات و کلمات در آن وجود ندارد . و شاید بتوان گفت خلأ بزرگی در زبان فارسی محسوب می شود.
با این اشاره کوتاه دکتر طاهری مباحث این جلسه را به پایان بردند و آنچه باقی ماند به جلسات بعد موکول گردید.

 

گزارش از: بنت الهدا موحدی محب

 

فایل تصویری این جلسه را می توانید از لینک زیر دانلود نمایید