امیرخانی: سیر تطور و تحول کتابهای درسی نه تنها بیانگر تاریخ آموزش و پرورش ماست، بلکه به نوعی تاریخ فرهنگ و جامعه ما هم هست.
پس از سخنان جناب آقای اسفندیاری در بخش دیگری از این نشست، جناب آقای دکتر امیرخانی ضمن بیان خاطره ای از دکتر خانلری درمورد کتب درسی یادآور شدند: مرحوم دکتر خانلری که با داشتن مسئولیتهای مخلتف، در نگارش کتب درسی هم دستی داشتند، در خاطراتشان نقل می کردند که برای ممیزی کتابهای درسی کتابی با عنوان «حفظ الصحه» یا بهداشت زیر دست ما آمد و من آن را تأیید کردم. چند روز بعد دوستی با من تماس گرفت و گفت در این کتاب عبارتی وجود دارد که باعث دردسر شما خواهد شد، آن عبارت این بود: «توصیه می شود مطبخ پهلوی مستراح نباشد» که ممکن بود «پهلوی» به معنای کنار، پَهلَوی به معنای خاندان شاهنشاهی خوانده شود و این بسیار خطرناک بود. باید تشکر ویژه ای از جناب آقای جلیسه داشته باشیم که همه کارهایشان در حوزه تاریخ چاپ و نشر بسیار عالمانه و محل رجوع هست. هم این کتاب و هم دیگر کارهایشان.
این کتاب، کتاب خیلی مهمی در ایران است به جهت اینکه وضعیت و اهمیت کتب درسی در ایران مقداری با کشورهای دیگر متفاوت است. در خیلی از کشورها مثل آمریکا ما کتاب واحد درسی نداریم و کتابهای مختلف معرفی می کنند و به این صورت صرفه جویی هم در این خصوص می شود و این کتابهای بارها استفاده می شود و در کتابخانه ها نگهداری می شود، و همین باعث مراجعه دانش آموزان به کتابخانه هم می شود. شاید به همین دلیل است که در اینگونه کشورها دسته بندی شده و کلاسه شده کتابهای درسی وجود ندارد کما اینکه در کشور ما طبق فرمایش جناب جلیسه، ده هزار عنوان کتاب درسی از ابتدای ایجاد کتابهای درسی در ایران وجود دارد. این تجربه در ایران هم انجام شد و تقریباً نزدیک به 20 سال از حدود سال1322 تا اوایل دهه 40 ناشران را مبسوط الید گذاشتند که کتابهای مختلفی را بنویسند و چاپ کنند. بعد از 20 سال مرحوم دکتر خانلری زمانی که رئیس سازمان کتب درسی بودند گفت که من اعتراف می کنم که این روش اشتباه بود و عنوان کردند: «در 20 سال اخیر وزارت تالیف و چاپ کتب دبیرستان را به امید رقابت سالم آزاد اعلام کرد ولی به دلایلی نتیجه مطلوب حاصل نگردید و نواقص و تنوع بیش از حد لزوم و گرانی و بی نظمی در توزیع موجب سرگردانی و نارضایتی عمومی شد.» به همین دلیل دوباره به همان سیستم متمرکز بازگشت. الان هم تشکیلات بسیار معظمی دارد و به دلیل همین تفاوتها، چاپ و نگهداری کتابهای درسی بسیار مهم است و سیر تطور و تحول کتابهای درسی نه تنها بیانگر تاریخ آموزش و پرورش ماست، بلکه به نوعی تاریخ فرهنگ و جامعه ما هم هست. همانطور که می بینیم بسیار از کتابهای درسی نشان دهنده تحولات سیاسی و اجتماعی هم هست.
ایشان سخنان خود را با خاطره ای از استاد محمود حکیمی (داستان نویس حوزه آموزش و پرورش کودک و نوجوان) ادامه دادند و گفتند: استاد حکیمی خودشان تعریف می کردند که روزهای اول انقلاب از انگلستان برگشتم و به صورت اتفاقی مرحوم دکتر باهنر بنده را دیدم و ایشان به بنده گفتند همین سال 58 که سال تحصیلی جدید شروع می شود، باید همتی شبانه روزی داشته باشیم و کتب تاریخ دوره سه ساله راهنمایی را تدوین کنیم. به این ترتیب در روز 12 مهر سال 58 کتاب تاریخ جدید به دست دانش آموزان رسید. لذا همانطور که می بینید، بررسی آن کتابها همه سیر تطور و تحول سیاسی و اجتماعی از آن دوران را نشان می دهد و به همین دلیل می توان نتیجه گرفت که کار جناب جلیسه بسیار کار مهمی است و یک منبع و رفرنس مهم است و می تواند سرنخی باشد برای بسیاری افرادی که می خواهند در حوزه تاریخ آموزش و پرورش در تحولات و تفکرات ایرانیان پژوهش انجام دهند.
در انتها همچنین دکتر امیرخانی ضمن تشکر و قدردانی از مسئولین محترم کتابخانه آیت الله بروجردی، به جناب آقای جلیسه نیز دست مریزاد گفت.