طرح فهرست نویسی پایاننامهها
مقدمه
«پایاننامه، رساله نوشتاری است که طلاب و دانشجویان در موضوعی خاص مربوط به رشته تحصیلی خود، برای دریافت مدرک سطح 3 یا 4 ( ارشد و دکتری) می‌نویسند. در پایاننامه، دانش پژوه موضوع یا سؤالی را مطرح کرده و از راه تجزیه و تحلیل و یا تجارب عملی و یا آزمایشی به آن پاسخ می‌دهد.به بیان دیگر پایاننامه شامل استدلال موضوعی، ارائه پژوهشی تجربی، حاصل کارآموزی و یا عصاره‌ای از درس‌های آموخته‌شده در دوران تحصیل است که با راهنمایی اساتید نگارش و تدوین میشود.»ماهیت پایان نامه پرداختن به موضوعات به صورت اخص و ریز میباشد و تقریبا مباحث اینگونه منابع تازگی داشته و لازمه آن بررسی یک موضوع از دیدگاه و بعد جدیدی است.
روند اجرایی طرح
سازماندهی، معرفی و اشاعه پایاننامهها با ساختار کتاب و سایر منابع متفاوت میباشد. چرا که در کتابها معمولا موضوعات، کلی، بعضا تکراری و گاهی اوقات پیوسته است.به طور مثال کمتر در کتابی دیده شده است که تنها به موضوع استضلال، تقصیر و یا حلق پرداخته شده باشد. معمولاً درکتابها موضوعات این چنینی به صورت کلیتر و با عنوان مناسک حج بررسی میشوند. اما در پایاننامهها هر کدام از مناسک حج همانند استضلال، تقصیر و یا حلق خود به تنهایی موضوع یک رساله کارشناسی ارشد و یا دکتری را تشکیل میدهند.همچنین در اینگونه منابع موضوعات که با عبارت «توصیفگر» بیان میشوند متفاوت از کتاب هستند. برخلاف کتابها که در آنها یک موضوع اصلی انتخاب و سپس با کمک تقسیمهای فرعی موضوع جزئی میشودو یا به جنبه خاصی از آن اشاره میشود؛ در توصیفگرهای پایاننامه باید از کلیدواژهها و یا عبارتها استفاده نمود. به عبارت بهتر در موضوع دادن به پایاننامهها به هیچ وجه تقسیم فرعی جایگاهی نخواهد داشت.
روش‌های فهرست‌نويسي و آماده‌سازي
الف) توصیف عناصر (فهرست نویسی توصیفی)
توصیف و فهرستنویسی عناصر بر اساس مدل و قواعد انگلو امريكن توسط كتابدار متخصص انجام میشود و به عناصر مانند: عنوان، نویسنده، استاد راهنما، استاد مشاور، زبان، مقطع تحصیلی(کارشناسی ارشد، دکتری)، رشته تحصیلی، نام دانشگاه، تاریخ، شکل ظاهری (تعداد صفحات، تصاویر، نمودار، جدول)، یادداشتهای مناسب و لازم جهت توصیف اثر ... می‌پردازد.
ب) انتخاب توصیفگر
فهرستنویسی تحلیلی در حقیقت معرفی بن‌مایه یک اثر میباشد که معمولاً با خواندن عنوان آن اثر به دست نخواهد آمد و لازمه رسیدن به آن، مطالعه مقدمه، چکیده و قسمتهایی از متن اثر برای به دست آوردن موضوع میباشد.برای بیان موضوع پایاننامهها غالباً ازکلیدواژه و عبارت استفاده میشود و به هیچ عنوان نمی‌توان برخلاف کتابها از تقسیم فرعی استفاده نمود.
ابزارهای مورد نیاز
برای انجام فهرستنویسی یکدست و منسجم در هر محمل اطلاعاتی منابعی مورد نیاز است. جهت انتخاب توصیفگر«اصطلاح‌نامه فارسی (اصفا)»؛ «سرعنوانهای موضوعی فارسی»، «اصطلاح‌نامه‌های تخصصی»؛ دسترسی به «سایت اصطلاح‌نامه علوم اسلامی»رجوع خواهد شد. توصیفگر مناسب با توجه به مهارتهای متخصص و فهرستنویس انتخاب میشود و منابع اصلی انتخاب توصیفگر به ترتیب عبارتند از: عنوان، مقدمه، فهرست مندرجات، چکیده.
چکیده‌نویسی
چکیده پایاننامه بهترین ابزار برای معرفی اثر به پژوهشگر با حداقل کلمات ممکن و حداکثر رسایی است. پایان‌نامه‌هایی که دارای چکیده استاندارد می‌باشند(بنابر تشخیص متخصص) همان چکیده در نرم‌افزار ثبت و ارائه میشود. پایان‌نامه‌های فاقد چکیده یا پایان‌نامه‌هاییکه چکیده استانداردی ندارند، با توجه به موضوع پایاننامه، چکیده تمام‌نما یا راهنما (توسط متخصص در حوزه چکیده‌نویسی) برای آن نوشته میشود.
پایان‌نامه‌های دیجیتال
برای کل پایان نامه‌های فیزیکالی که در اختیار کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) یا کتابخانه مرکزی حوزه علمیه هستند، دیجیتال‌سازی خواهند شد و اکثر خدمات به روش دیجیتال خواهد بود. دیگر پایان‌نامه‌های عربی و فارسی داخل و خارج از ایران که بخش مجموعه‌سازی فراهم کرده است، به صورت دیجیتال فهرستنویسی و سازماندهی خواهند شد.
گزارش فهرست نویسی پایان نامه ها
موجودی فیزیکال کتابخانه در این قالب بسیار ناچیز است. مقرر شد در زمینه پایاننامهها بخش دیجیتال کتابخانه فعالیت بیشتری داشته باشد، لذا پایان‌نامه‌های مرکز مدیریت حوزه علمیه با همکاری کتابخانه آیت الله العظمی حائری (ره) فهرستنویسی و دیجیتال‌سازی شدند. این منابع به صورت دیجیتال نگهداری و خدمات آنها ارائه میشود. بسته‌ای فایل پایان‌نامه‌های عربی دیجیتال نیز تهیه و در نرم‌افزار ثبت و آماده ارائه به كاربران شد.