فهرست نویسی نسخ چاپ سنگی
کتابخانه آیت الله‌العظمی بروجردی با بیش از دوازده هزار جلد کتاب چاپ سنگی یکی از مخازن ارزشمند کتب چاپ سنگی ایران است. تنوع موضوعی (بیش از هشت هزار عنوان در موضوعات مختلف) یکی از شاخصه‌های مهم نسخ چاپ سنگی کتابخانه است.
در بین این نسخ بیش از 660 نسخه مصور، رساله‌های عملیه و کتاب‌های درسی جدید در دوره قاجار و 1750 عنوان نسخه نادر موجود است.
در اواخر سال 1389 آقای مجید غلامی جلیسه (فهرست‌نویس مجرب در زمینه نسخ چاپ سنگی) با مراجعه به مدیریت کتابخانه برای فهرست نویسی کتاب‌های چاپ سنگی کتابخانه اعلام آمادگی کردند.
وی پیشنهاد کرد در قبال فهرست نویسی نسخ، یک دوره از تصاویر نسخ سنگی کتابخانه در اختیار مؤسسه بیاض قرار گیرد. این پیشنهاد در در جلسه مشترکی با معاونت پژوهش حوزه و اداره برنامه ریزی و نظارت معاونت پژوهش و مدیریت کتابخانه فیضیه بررسی شد و با اجرای آن موافقت شد.
برای شروع کار ابتدا کتاب‌های چاپ سنگی جداسازی شدند. ابتدا پیش‌بینی می‌شد تعداد نسخ سنگی کتابخانه شش هزار عنوان باشد و کار در مدت شش ماه انجام شود. بعد از جداسازی معلوم شد تعداد آنها بیش از هشت هزار عنوان است و این امر باعث طولانی شدن زمان اجرای پروژه به بیش از یک سال گردید.
در سال1391 بیش از یک هزار عنوان نسخه سنگی متعلق به مرحوم آیت الله العظمی بروجردی و همچنین چند صد جلد کتاب چاپ سنگی و سربی متعلق به آیت الله محمدحسین علوی بروجردی (توسط آیت الله علوی بروجردی) به کتابخانه اهدا شد. این کتاب‌ها نیز توسط آقای غلامی جلیسه فهرست شدند.
فهرست نسخ چاپ سنگی کتابخانه در سه مجلد تنظیم و آماده شده است که در صورت تامین اعتبار منتشر خواهد شد.
در ادامه، کار فهرستنویسی کتاب‌های چاپ گراور، چاپ افست و کتاب‌های چاپ سربی قبل از سال 1300 قمری جداسازی و توسط آقای مجید غلامی جلیسه فهرست و اطلاعات کتاب‌شناختی آنها در نرم افزار سیمرغ ثبت گردید.
طرح فهرستنویسی نسخ سنگی سایر منابع مشابه
مقدمه
بخش عمده‌ای از منابع مخزن اصلی کتابخانه را کتاب‌های چاپ سنگی، سربی، چاپ گراور و افست تشکیل می‌دهد. این منابع با توجه به ماهیت و ارزشی که دارند باید در پایگاه‌های مجزا و با رعایت الگو و استاندارهای به روز و متناسب با نوع آنها ثبت و نگهداری شوند.
فعالیت‌های انجام شده
کتاب‌های چاپ سنگی با همکاری موسسه بیاض در سال 1389 از بین سایر منابع مخزن جداسازی شده و فهرستنویسی و تصویربرداری از آنها توسط آقای غلامی جلیسه (فهرست‌نویس مجرب چاپ سنگی) شروع شده است. بخشی از کتاب‌های چاپ سربی و گراور جداسازی شده و مقرر گردیده توسط تیم مذکور فهرستنویسی شوند.
کتب چاپ سنگی
· فهرست کردن کتاب‌های چاپ سنگی، گراور و افست توسط کارشناسان موسسه بیاض ادامه خواهد یافت.
· فهرست‌های تهیه شده طبق ضوابط در نرم‌افزار کتابخانه ثبت خواهند شد و حین این کار موضوعات و مشاهیر آنها توسط کارشناسان کتابخانه یکدست و به الگوی استاندارد تبدیل خواهد شد.
· تصاویر تهیه شده با رعایت اصول و استانداردها در نرم افزار دیجیتال به آنها الحاق خواهدشد.
· کتب چاپی سنگی جدید که به کتابخانه اهدا می شوند بر اساس شیوه موسسه بیاض توسط کارشناسان کتابخانه فهرستنویسی، عکسبرداری و دیجیتال‌سازی خواهند شد.
کتب چاپ گراور، افست
· برخی از این منابع جداسازی و به سبک چاپ سنگی فهرست شده‌اند، اما حجم عمده‌ای از آنها هنوز فهرستنویسی نشده‌اند.
· منابع چاپ گراور و افست عکسبرداری و بعد از آماده‌سازی توسط تیم دیجیتال‌سازی، تصاویر به اطلاعات کتابشناسی الحاق خواهد شد.
· منابع فهرست شده، نیاز به اصلاح دارد و به روش فوق تغییر خواهد کرد و در نرم‌افزار ثبت می‌شوند.
کتب چاب سربی
· کتاب‌های چاپ سربی جداسازی و مطابق با الگوی چاپ صنعتی و نظام رده‌بندی کنگره در پایگاهی مجزا (خاص) فهرستنویسی خواهند شد.
· منابع عکسبرداری و بعد از آماده‌سازی توسط تیم دیجیتال‌سازی، تصاویر به اطلاعات کتابشناسی الحاق خواهد شد.
کتب نفیس
تعریفی که برای این منابع در کتابخانه ثبت شده، شامل کتابهایی می‌شوند که تاریخ چاپ آنها زیر 1300 قمری است یا منابعی که بخاطر ویژگی چاپی یا منحصر به فرد بودن نفیس به شمار می‌روند.
منابع نفیس در چند مرحله به شرح زیر سازماندهی خواهند شد.
· جداسازی منابع در مخزن اصلی
· ایجاد پایگاه مجزا و فهرستنویسی آنها مشابه کتاب‌های چاپ سربی
· بازبینی و یکسان‌سازی 200 عنوان فهرست تهیه شده توسط موسسه بیاض
· عکسبرداری و دیجیتال‌سازی به روش سایر منابع
گزارش فعالیت سازماندهی نسخ سنگی و سربی
کتاب‌های چاپ سنگی که فهرست شده بودند در سال 1392 در نرم‌افزار تخصصی کتابخانه ثبت و امکان جستجو و مشاهده آن از طریق سایت برای کاربران داخلی و خارجی کتابخانه فراهم شد. همزمان با اجرای ثبت اطلاعات در نرم‌افزار، مشاهیر چاپ سنگی (مؤلف- مصحح- کاتب و...) و موضوعات بكار رفته مستندسازی شده و با رعایت حداكثری نظام یکدست و یکپارچه، در نرم‌افزار کتابخانه ثبت و ضبط شده‌اند.
در ادامه تصاویر توسط کارشناسان بخش دیجیتال به فرمت pdf تبدیل و استانداردهای لازم روی آنها پیاده شد. تصاویر پس از آماده‌سازی به مشخصات فهرستها پیوست و آماده بارگذاری شد.
با انجام این کار تصاویر کتاب‌های چاپ سنگی کتابخانه از سال 1393 به کمک نرم‌افزار کتابخانه دیجیتال قابل بازیابی است و محققان و پژوهشگران از طریق شبکه داخلی و خارج از کتابخانه از طریق نت اطلاعات کتابشناسی همراه با تصاویر را می‌توانند مشاهده و استفاده کنند.
بخشی از منابع چاپ سنگی كه فهرست شده‌اند فاقد تصویر و فایل دیجیتال هستند كه در حال حاضر در روند عكسبرداری و دیجیتال‌سازی قرار دارند.
تعداد 200 عنوان چاپ سنگی به کتابخانه اهدا شده که نیاز به فهرستنویسی دارند. این کتاب‌هادر سال 1394 توسط کارشناسان بخش فهرستنویسی فهرست و در نرم‌افزار کتابخانه ثبت شدند. همچنین تصاویر 200 نسخه مذکور تهیه و طبق استانداردها آماده بارگذاری شد.
كتابهای سربی
بخشی عمده‌ای از این منابع در پایگاه مجزا فهرستنویسی و الباقی آن در مرحله فهرستنویسی است. منابع فهرست شده عکسبرداری و توسط تیم دیجیتال‌سازی آماده شد. تصاویر به اطلاعات کتابشناسی الحاق و در دسترس كاربران قرار گرفت.
كتابهای نفیس
این منابع کتابهایی که سال چاپ آنها زیر 1300 قمری است و دیگر منابعی كه از لحاظ موضوعی یا وضعیت انتشار منحصر به شمار می‌آیند را شامل می‌شود. این منابع به روش كتابهای چاپی و رده‌بندی كنگره فهرستنویسی شد. علاوه بر آن اطلاعات ویژه و منحصر آنها نیز اضافه شد. بخشی از این منابع كه همانند كتابهای سنگی فهرست شده بود در روند اصلاح قرار گرفته و به صورت یكدست طبقه‌بندی خواهند شد. تمام این منابع عكسبرداری و روند دیجتال‌سازی را طی كرده‌اند.