کتاب «تاريخ نصف جهان و همه جهان» مشهور به «تاريخ اصفهان» تاليف «محمدحسن بن علي بن محمود جابري انصاري» ملقب به «مؤيدالاسلام» بوده که به بیان تاریخ شهر اصفهان پرداخته است.

مولف در بیان انگیزه تالیف بیان می‌دارد که شهر اصفهان پیشتر متعلق به عراق [عراق عجم] بوده، بنابراین از نام اصفهان در کتب تاریخی که صرفا متعلق به ایران بوده‌اند کمتر یاد شده و از آنجائیکه هر زمان از یک مقوله تاریخی کمتر یاد شود آن مقوله در ابهام است. بنابراین، مولف با بررسی بسیاری از دوره‌ها و مطالعه کتب تاریخی که مشترکا تاریخ ایران و عراق را بیان می‌کنند تاریخ اصفهان را شرح دهد. وی حوادث تاریخی شهر اصفهان را مورد ارزیابی و پژوهش قرار داده و تاریخ این شهر را در دوره‌ سلاطین عجم و خلفای عرب، سلطنت دیالمه، حکمرانی چنگیزخان و ... آورده است.

در پاورقی صفحات کتاب، وقایع مهم ایران و جهان به ترتیب وقوع اتفاق از زمان تصرف اصفهان به دست اعراب تا زمان قاجاریه نام برده شده است.

در ابتدا و انتهای نسخه، مولف اشعاری در شکایت از وضع موجود و نارضایتی و گله‌مندی‌اش از بخت و اقبال خویش و زندگی شخصی‌اش سروده است.

در این کتاب علاوه بر ذکر تاریخ اصفهان ضمائمی همچون نام علما، اسخیاء، اعیان، بلوکات اصفهان، شرح حال مولف و رساله‌ای با عنوان «معجزات کلام الله» موجود است که مولف در آن به دفاع از قرآن و اسلام پرداخته و به شبهات در این خصوص، پاسخ داده است.

این اثر با نامه مولف به فرزندش «میرزا جواد آقا» و اندرزنامه وی برای میرزا جواد که به نقد دنياي غرب پرداخته، پایان می‌یابد.

این کتاب در اصفهان، احتمالا سال 1333 قمری با قطع خشتی در 214 صفحه نوزده سطری، با خط نسخ منتشر شده است. صفحات زوج و فرد رکابه دارند و عناوین مطالب در صدر صفحات و در حاشیه اوراق ذکر شده است. در ابتدای نسخه تصویر مولف توسط «عبدالله مصور» ترسیم شده است.

این کتاب و تمامی ضمائم آن در کتابخانه آیت‌الله العظمی بروجردی (ره) با شماره 2924 ثبت شده و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه با آدرس blib.ir یا با لینک مستقیم زیر برای عموم، بدون نیاز به نام کاربری و کلمه عبور قابل مشاهده است.

http://blib.ir/diglib/GetFile.aspx?FileGUID=4BB03E6C-0360-4BB6-AAC9-77C658603E66&CMD=WPV

تهیه و تنظیم: حمیده روزبهانی

کارشناس کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی